Książka Tragizm w "Komedii" Dantego jest próbą szczegółowej interpretacji jednego z ważnych aspektów poematu wielkiego florentczyka, który – jak dotąd – nie był przedmiotem wnikliwszych badań. Dzieło to, mimo struktury narracyjnej, wymyka się wszelkim próbom przyporządkowań genologicznych ze względu na tematykę, bogactwo znaczeń i relacji komunikacyjnych oraz struktur stylistyczno-językowych. Tytuł nadany przez Dantego – Comedia – (określenie Divina pochodzi od Boccaccia) – i mający swoje uzasadnienie w świetle średniowiecznych poetyk, nie wyklucza obecności w nim elementów tragicznych. Istotnie Boska Komedia zawiera szereg epizodów, zogniskowanych wokół „wielkich” potępionych z Piekła, które tworzą swoiste mikrostruktury tragiczne ze względu na sposób ukształtowania owych postaci, „odgrywających” swoje dramaty przed Dantem-pielgrzymem. Analogie pomiędzy nimi a bohaterami greckich tragedii dochodzą do głosu na poziomie świata wartości, rodzajów konfliktów, koncepcji winy i pewnych elementów narracji owych postaci czy epizodów, których są protagonistami, jak również ich nacechowania stylistyczno-językowego. Jednak dyskurs Dantego-autora, wywierający istotny wpływ zarówno na ową rzeczywistość, jak i na sposób, w jaki dochodzi ona do głosu w wypowiedziach poszczególnych postaci, dokonuje stopniowego demontażu tego, co tragiczne, znajdując dlań rozwiązanie w makrostrukturze „komicznej” dzieła.

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wykaz ważniejszych skrótów

Część pierwsza: Poetyka tragizmu w Komedii

I. Tytuł dzieła a pierwiastek tragiczny

II. Mimēsis w Komedii

III. Mimēsis tragiczna w Piekle

IV. Tragedia i tragizm przed Dantem jako podstawa dialogu

interdyskursywnego w Piekle

V. Katharsis tragiczna i katharsis dantejska

Część druga: Semantyka tragizmu w Piekle

I. Theodycea a rzeczywistość tragiczna w Piekle

II. Magnanimi i ich tragedia

Uwagi wstępne

1. Farinata i Cavalcante: tragiczna pogarda „epikurejczyków”

2. Poznanie tragiczne Ulissesa

2.1. Kryzys intelektualny Dantego i jego znaczenie dla epizodu Ulissesa

2.2. Sens dosłowny epizodu Ulissesa i jego tragiczny wydźwięk

2.3. Sens alegoryczny epizodu Ulissesa i jego tragiczna wymowa

3. Błąd tragiczny „szlachetnych” mieszkańców Limbo

III. Winni „niewinni”

1. Francesca da Rimini: tragedia miłości

2. Pier della Vigna: tragiczna metamorfoza

3. Brunetto Latini: tragiczne zaślepienie

IV. Granice człowieczeństwa i kryzys tragizmu

1. Polemika antytragiczna w czeluści wróżbitów

2. Mistrz Adam i zwycięstwo komizmu

3. Ugolino i jego antytragedia

Zakończenie

Bibliografia literatury cytowanej

Indeks nazwisk i imion

Riassunto (Streszczenie)

Indice

Introduzione

Elenco delle abbreviazioni più signifi cative

Parte prima: La poetica del tragico nella Commedia

I. Il titolo dell’opera e la componente tragica

II. Mimēsis nella Commedia

III. Mimēsis tragica nell’Inferno

IV. La tragedia e il tragico prima di Dante come base del dialogo

interdiscorsivo nell’Inferno

V. Katharsis tragica e katharsis dantesca

Parte seconda: La semantica del tragico nell’Inferno

I. Teodicea e realtà tragica nell’Inferno

II. Magnanimi e la loro tragedia

Questioni preliminari

1. Farinata e Cavalcante: Il tragico disdegno degli „epicurei”

2. La conoscenza tragica di Ulisse

2.1. La crisi intellettuale di Dante e il suo valore per l’episodio di Ulisse

2.2. Il senso letterale dell’episodio di Ulisse e il suo signifi cato tragico

2.3. Il senso allegorico dell’episodio di Ulisse e la sua connotazione tragica

3. L’errore tragico dei “nobili” abitanti del Limbo

III. „Giusti” ingiusti

1. Francesca da Rimini: la tragedia d’amore

2. Pier della Vigna: la metamorfosi tragica

3. Brunetto Latini: la cecità tragica

IV. I limiti dell’umano e la crisi del tragico

1. La polemica antitragica nella bolgia degli indovini

2. Maestro Adamo e la vittoria del comico

3. Ugolino e la sua antitragedia

Conclusioni

Bibliografia delle opere citate

Indice dei nomi

Riassunto