Książka Tragizm w "Komedii" Dantego jest próbą szczegółowej interpretacji jednego z ważnych aspektów poematu wielkiego florentczyka, który – jak dotąd – nie był przedmiotem wnikliwszych badań. Dzieło to, mimo struktury narracyjnej, wymyka się wszelkim próbom przyporządkowań genologicznych ze względu na tematykę, bogactwo znaczeń i relacji komunikacyjnych oraz struktur stylistyczno-językowych. Tytuł nadany przez Dantego – Comedia – (określenie Divina pochodzi od Boccaccia) – i mający swoje uzasadnienie w świetle średniowiecznych poetyk, nie wyklucza obecności w nim elementów tragicznych. Istotnie Boska Komedia zawiera szereg epizodów, zogniskowanych wokół „wielkich” potępionych z Piekła, które tworzą swoiste mikrostruktury tragiczne ze względu na sposób ukształtowania owych postaci, „odgrywających” swoje dramaty przed Dantem-pielgrzymem. Analogie pomiędzy nimi a bohaterami greckich tragedii dochodzą do głosu na poziomie świata wartości, rodzajów konfliktów, koncepcji winy i pewnych elementów narracji owych postaci czy epizodów, których są protagonistami, jak również ich nacechowania stylistyczno-językowego. Jednak dyskurs Dantego-autora, wywierający istotny wpływ zarówno na ową rzeczywistość, jak i na sposób, w jaki dochodzi ona do głosu w wypowiedziach poszczególnych postaci, dokonuje stopniowego demontażu tego, co tragiczne, znajdując dlań rozwiązanie w makrostrukturze „komicznej” dzieła.
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie
Wykaz ważniejszych skrótów
Część pierwsza: Poetyka tragizmu w Komedii
I. Tytuł dzieła a pierwiastek tragiczny
II. Mimēsis w Komedii
III. Mimēsis tragiczna w Piekle
IV. Tragedia i tragizm przed Dantem jako podstawa dialogu
interdyskursywnego w Piekle
V. Katharsis tragiczna i katharsis dantejska
Część druga: Semantyka tragizmu w Piekle
I. Theodycea a rzeczywistość tragiczna w Piekle
II. Magnanimi i ich tragedia
Uwagi wstępne
1. Farinata i Cavalcante: tragiczna pogarda „epikurejczyków”
2. Poznanie tragiczne Ulissesa
2.1. Kryzys intelektualny Dantego i jego znaczenie dla epizodu Ulissesa
2.2. Sens dosłowny epizodu Ulissesa i jego tragiczny wydźwięk
2.3. Sens alegoryczny epizodu Ulissesa i jego tragiczna wymowa
3. Błąd tragiczny „szlachetnych” mieszkańców Limbo
III. Winni „niewinni”
1. Francesca da Rimini: tragedia miłości
2. Pier della Vigna: tragiczna metamorfoza
3. Brunetto Latini: tragiczne zaślepienie
IV. Granice człowieczeństwa i kryzys tragizmu
1. Polemika antytragiczna w czeluści wróżbitów
2. Mistrz Adam i zwycięstwo komizmu
3. Ugolino i jego antytragedia
Zakończenie
Bibliografia literatury cytowanej
Indeks nazwisk i imion
Riassunto (Streszczenie)
Indice
Introduzione
Elenco delle abbreviazioni più signifi cative
Parte prima: La poetica del tragico nella Commedia
I. Il titolo dell’opera e la componente tragica
II. Mimēsis nella Commedia
III. Mimēsis tragica nell’Inferno
IV. La tragedia e il tragico prima di Dante come base del dialogo
interdiscorsivo nell’Inferno
V. Katharsis tragica e katharsis dantesca
Parte seconda: La semantica del tragico nell’Inferno
I. Teodicea e realtà tragica nell’Inferno
II. Magnanimi e la loro tragedia
Questioni preliminari
1. Farinata e Cavalcante: Il tragico disdegno degli „epicurei”
2. La conoscenza tragica di Ulisse
2.1. La crisi intellettuale di Dante e il suo valore per l’episodio di Ulisse
2.2. Il senso letterale dell’episodio di Ulisse e il suo signifi cato tragico
2.3. Il senso allegorico dell’episodio di Ulisse e la sua connotazione tragica
3. L’errore tragico dei “nobili” abitanti del Limbo
III. „Giusti” ingiusti
1. Francesca da Rimini: la tragedia d’amore
2. Pier della Vigna: la metamorfosi tragica
3. Brunetto Latini: la cecità tragica
IV. I limiti dell’umano e la crisi del tragico
1. La polemica antitragica nella bolgia degli indovini
2. Maestro Adamo e la vittoria del comico
3. Ugolino e la sua antitragedia
Conclusioni
Bibliografia delle opere citate
Indice dei nomi
Riassunto
