Książka przynosi interesującą interpretację dzieł pisarza, który był jedną z najważniejszych postaci wczesnej nowoczesności. Teksty Przybyszewskiego znakomicie bowiem oddają centralne modernistyczne problématiques, takie jak kryzys podmiotu i rozpad spójnej wizji świata oraz ich egzystencjalne i estetyczne konsekwencje (np. ekstatyczność, histeryczność, nihilizm). Re-lektura dzieł autora Confiteor nie tylko ujawnia oryginalną (choć nie wybitną) dykcję pisarską, ale także obnaża rewersy epoki: jej fobie, lęki i obsesje. Polski modernista pokazuje, że nerwice i psychozy stanowią najbardziej wyraziste ekspresje ukrytych szyfrów kultury i poddaje analizie podmiot "erotyczny" i "chory". Utwory Przybyszewskiego dokumentują wielopoziomowy kryzys, który przyniosła ze sobą nowoczesność, a zwłaszcza są znakomitym materiałem dla obserwacji kryzysu męskości, jaki zapoczątkowany został pod koniec XIX w., i reprezentują styl pisania, który krytyka feministyczna określa jako "kobiecy". Książka łączy model "tradycyjnej" monografii (z jej diachroniczną, linearną narracją, prowadzoną tu trzema pasmami) z nowymi stylami czytania, wprowadzającymi teksty autora w nowoczesne i ponowoczesne konteksty.
Gabriela Matuszek, dr hab., profesor na Wydziale Polonistyki UJ. Twórczości Przybyszewskiego poświęciła wiele rozpraw i publikacji książkowych, m.in. " Der geniale Pole"? Niemcy o St. Przybyszewskim ( 1993, 1996), " Der geniale Pole"? Stanisław Przybyszewski in Deutschland ( 1996). W jej opracowaniu edytorskim znalazły się Dzieci Szatana (1993), dwujęzyczne wydanie Poematów prozą (2003) oraz tom "Synagoga Szatana" i inne eseje (1995), w którym udostępniła we własnym przekładzie nieznane teksty Przybyszewskiego. Jest autorka monografii Naturalistyczne dramaty (2001, 2008), pod jej redakcją ukazało się 12 książek, poświęconych literaturze przełomu XIX/XX w. oraz współczesności.
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie
I. FUNDAMENTY: ESEJE I TEKSTY DYSKURSYWNE
1. Wczesna eseistyka niemiecka (1892-1897)
Antropologia genialnego indywiduum
(Z psy ekologii jednostki twórczej)
Sztuka eksplozji nieświadomego i jej interpretacje
Satanizm - teologia rozpaczy?
2. Polskie teksty o sztuce i nagiej duszy (1898-1922)
Sztuka dla sztuki? (Conftteor, O nowe sztukę)
Na drogach duszy, Szopen i teoria metadźwieku
Syn Ziemi i metaslowo (Z gleby kujawskiej)
Sztuka dramatyczna i postać-symbol
(O dramacie i scenie)
Z powrotem do chuci(Przyczynek do etyki płci)
Proces twórczy (Przy czynek do psychologii twórczości)
Północna hemisfera, śmierć i naga dusza
(Na marginesie tworu Ewersa, Z zagadnień o śmierci,
Naga dusza, Frontispice)
3. Teksty wojenne i patriotyczne (1916-1917)
Teksty wojenne
Polska dusza, naród i kultura
4. W kręgu „Zdroju" (1917-1918)
Ukryty i jawny sternik
Powrotna fala ekspresjonizmu
Gew^w zDwc/wi ekspresjonizm w nauce
5. Wyznania i świadectwa (autobiografie)
Pierwsze pakty
„Obca" i „swoja" (Dagny i Jadwiga)
W zwierciadle (autoportret duszy)
Ja" f moi współcześni-finalna koda
6. Fonny gorące
II. „GENIALNE PRÓBY": POEMATY PROZĄ
1. Nowoczesna „msza żałobna"
2. Projekt androgyne i zdrada kochanki: Z cyklu Wigilii
3. Virgo intacta i próby (Wniebowstąpienie, Nokturn,
Na tym padole płaczu)
4. Nad morzem ~ baśń o duszy
5. Androgyne- miłosna paranoja?
6. Eksplozyjne rapsodie. Poetyka i forma
III. ROZWINIĘCIE: POWIEŚCI
1. „Nadczłowiek", satanistyczni paranoicy i incestualni kochankowie.
W kręgu niemieckich powieści (1895-1897)
„Homo sapiens "i eksperymenty
(Nad)człowiek i zamęt tożsamości
Uwodzenie i maskarady
Fizjologia miłości i androgyne
Artysta i sztuka
Forma eksperymentalna
De profundis- kazirodcza androgynia
Kazirodcza transgresja i męsko-kobieca psychomachia
Ciało
Ekspresja wizji
Anarchosatanizm ~ Dzieci szatana
Filozofia czynu
Dekadenckie Biesy: miłosny paranoik i obłąkani
Nihilizm i/a forma
2.Artystostwoi„rodzina". Wielkiepolskie cykle (1901-1914)
Synowie ziemi a kobieca filozofia antycierpienia
Psychodeliczna sztuka cierpienia
Synowie Ziemi - malaryczni artyści i megalomańska
filozofia Czynu
Emancypująca się kobiecość
Nowatorstwo i banał
Sensacyjna powieść o mocnym człowieku
Sztuka-sława-dominacja
Mocny człowiek i sobowtórowe Cienie
Kobiety: demoniczne i metafizyczne lustra
Śmierć jest tryumfem
Dzieci nędzy, czyli rodowa apokalipsa
Studium rodzinnego obłędu
Puste raje i prywatne apokalipsy
Urok i nędza formy
3.Rekapitułacje, Ostatnie powieści (1917-1923)
Mag(ma), krzyk i sztuka
Poślubiony sztuce
Psychomachie i sobowtóry
Powieść niemiłosna?
Ulica-stonóg, krzyk i głód
Ekspresjonistyczne fantazmaty
Powrót: wojna i wina
Krew i ziemia
Leukocyt, wojna i Bóg
Uregno doloroso - satanistyczna koda
Królestwo sabatu
Melancholijny Szatan
Inkwizytorzy
PODSUMOWANIE-DOMKNIĘCIE I OTWARCIE
1. Podmiot utraty
2. Choroba i zmierzch męskości
3. „Kobieta jest niczym i w tym tkwi jej siłą"
4. Satanizm i sacrum
5. Pisanie duszą i ciałem (krwią i sercem)
Wykaz skrótów
Bibliografia tekstów Przybyszewskiego
Indeks rzeczowy
Indeks nazwisk
Summary
