Seria HORYZONTY NOWOCZESNOŚCI. Tom 21
Autor po raz kolejny pisze historię literatury najnowszej, począwszy od późnego romantyzmu (Norwid) do dni ostatnich (Herbert, Herling-Grudziński), szczególny nacisk kładąc na relację między tekstem i rzeczywistością, na sposoby wyrażania świata. Literatura nurtu obiektywistycznego, obstając za istnieniem „tamtej strony” dyskursu, równocześnie uznaje, że nie mamy do niej żadnego bezpośredniego dostępu. Jest zaszyfrowanym zapisem rzeczywistości, który trzeba dopiero właściwie odczytać.
SPIS TREŚCI
CZĘŚĆ PIERWSZA
"Wyrażanie niewyrażalnego" w literaturze nowoczesnej (wybrane zagadnienia)
1. Niewyrażalność i nowoczesność
2. Od kłamstwa języka do prawdy sztuki
3. Od "odpowiedniego" wyrazu do "krystalizacji" słownej
4. Od estetyki niewyrażalności do koncepcji dzieła jako epifanii
5. Zarys wniosków: epifanie romantyczne, modernistyczne i negatywne
Osoba w nowoczesnej literaturze: ślady obecności
1. Spojrzenie wstecz i parę wątpliwości
2. "Muszę być w środku tego, o czym opowiadam": w stronę literatury osobistej (trzy uwagi o pozycji autora w nowoczesnej literaturze)
3. "Każdy z nas jest przybyszem". Wzory tożsamości w literaturze polskiej XX wieku
4. Dopowiedzenia
Poetyka epifanii a początki nowoczesności
1. Uwaga wstępna
2. Lekcja Cypriana Norwida: "prostotliwe parabole"
3. Młoda Polska: od retoryki ekstazy do "tajemnic życia codziennego"
4. "Niewidzialna aureola zwykłych rzeczy". Motywy hofmannsthalowskie w pisarstwie Karola Ikrzykowskiego
CZĘŚĆ DRUGA
"Słowami... w świat wyglądam". Bolesława Leśmiana poezja nowoczesna
1. Młodopolska genealogia i narodziny poety
2. Z estetyki polskiego modernizmu: Bolesława Leśmiana o prawdzie dzieła sztuki
3. Zwiewność: poetyka wiersza modernistycznego
4. Dopowiedzenie
Wiersz jest "jak raca". Juliana Przybosia poetyka oświecenia a estetyka nowoczesna
1. Jak raca
2. Późna poetyka Przybosia: Imię czyli odpowiednie rzeczy słowo
3. Poetyka oświecenia a koncepcja dzieła jako fajerwerku
"Wyrwać z rzeczy chwilę zobaczenia": Czesława Miłosza tropienie realności
1. "Nostalgia za nieosiągalnym": o późnych poematach
2. Milosz wśród prądów epoki: cztery poetyki
Tadeusza Różewicza "tajemnica okaleczonej poezji"
1. Bez tajemnic
2. Nieprzenikalna prostota rzeczywistości
3. Trzy tajemnice poetyki Różewicza
4. Dopowiedzenie
"Zamknięty odprysk świata". O pisarstwie Gustawa Herlinga-Grudzińskiego"
1. Scintilla narrationis
2. Ewokacje i reminiscencje
3. Pisarz "obszarów wyłączonych"
"Szare eminencje zachwytu". Miejsce epifanii w poetyce Mirona Białoszewskiego
1. Białoszewski przed Białoszewskim i poza
2. Dwie strategie pisarskie
3. Epifanie tradycyjne i nowoczesne
4. Uwagi końcowe
"Niepewna jasność" tekstu i "wierność" interpretacji. Wokół wiersza Zbigniewa Herberta Pan Cogito opowiada o kuszeniu Spinozy
1. Fakt poetycki i metodyka lektury
2. Status dyskursywny wiersza
3. Pole odniesień sematycznych
4. O czym jest wiersz: problem tematu
5. Co mówi wiersz: między tematem, intencją autorską a nieświadomością tekstu
6. Poezja jako hermeneutyka epifanicznego doświadczenia
HORYZONTY NOWOCZESNOŚCI poświęcone są prezentacji studiów nad tymi nurtami w literaturze, teorii, filozofii i historii kultury, których specyfikę określają horyzonty nowoczesności. W monografiach oraz zbiorach prac polskich i tłumaczonych, składających się na kolejne tomy serii, problematyka nowoczesności stanowi punkt dojścia, obszar centralny bądź przedmiot krytycznych odniesień i przewartościowań - pozostając niezmiennie w kręgu zasadniczych badawczych zainteresowań.
Komitet redakcyjny
Michał Paweł Markowski, Ryszard Nycz (przewodniczący), Małgorzata Sugiera
Ryszard Nycz – teoretyk i historyk literatury. Pracownik Instytutu Badań Literackich PAN oraz Profesor Instytutu Polonistyki UJ, redaktor naczelny dwumiesięcznika „Teksty Drugie”. Zajmuje się teorią literatury oraz historią nowoczesnej i ponowoczesnej literatury i kultury. Autor m.in. książek: Sylwy współczesne. Problem konstrukcji tekstu (1984, 1996), Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze (1993, 2000), Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie (1997). Redaktor m.in. tomów: Po strukturalizmie. Współczesne badania teoretycznoliterackie (1992), Postmodernizm. Antologia przekładów (1997, 1998), Odkrywanie modernizmu (1998), Dekonstrukcja w badaniach literackich (2000).
Książka nominowana do Nagrody im. Długosza w 2002 r.