Dominantą, która spaja pola badawcze książki, jest hermeneutyczna komparatystyka. Autorka zaprasza do budowania mostów między przestrzenią wyobrażoną w świecie literackim a światem przeżywanym w przestrzeni rzeczywistej. Nie o literaturę chodzi, lecz  o człowieka i o prawdę bycia. Dlatego spośród trzech głównych słów kluczy pierwszym i najważniejszym jest tu  „przestrzeń antropologiczna”. W niej odbija się echem każdy przejaw naszych dokonań, a jako atrybuty towarzyszą jej: „ethos” i „katharsis”. Pola argumentacji wieloaspektowej antropologii literatury poznajemy na gruncie pytań o relacje między literaturą a  historią i pamięcią, sferą fikcji a sferą działania, myśleniem opowieści a logiką życia  w świecie. Jeden z nurtów  stanowią tu badania skupione wokół pytań o literaturę na wielonarodowych pograniczach, o wielokulturowość jako próg do przyszłości. Częścią przestrzeni antropologicznej są „mówiące krajobrazy”: odpowiadają naszą własną mową  na pytanie o sposoby godnego bycia na pograniczu współistniejących światów. Dzięki literaturze   mamy miejsce (swój ethos)  w dziejowości pytań i odpowiedzi. Przestrzeń antropologiczna – w literaturze i w życiu – może i powinna być miejscem obecności człowieka, przestrzenią rozmowy otwartej na światło. Ostatnia część książki uprzytamnia, jak wiele zależy pomimo wszystko od nas.          

ELŻBIETA FELIKSIAK prof. dr hab. Komparatystka i  tłumaczka (członek STP), em. prof. zw. w Instytucie Filologii Polskiej  Uniwersytetu w Białymstoku, organizatorka i kierownik (1991-2010) Zakładu Teorii i Antropologii Literatury. Inicjatorka  badań pamięci  Kresów Wschodnich RP. Książki: Budowanie w przestrzeni sporu. Ethos literatury w sytuacji kryzysu europejskiego pluralizmu: Tomasz Mann–Tadeusz Konwicki–Erica Pedretti, PWN 1990; „Maria” Antoniego Malczewskiego. Duch dawnej Polski w stepowym teatrze świata, TLiAM Białystok 1997; Poezja i myśl. Studia o Norwidzie, TN KUL 2001; H. Friedrich, Struktura nowoczesnej liryki (tłum. i wstęp), PIW 1978. Jako prezes Białostockiego Oddz. Tow. Literackiego im. A. Mickiewicza wydawca „Biblioteki Pamięci i Myśli” (1991–2002).          

SPIS RZECZY   

OD AUTORKI

I.POLA ARGUMENTACJI 

Przestrzeń antropologiczna jako domena ethosu

Pusta idealność i próba ognia. Hugo Friedrich o nowoczesnej liryce

Ewolucyjna historia literatury a historycznoliteracka komparatystyka

Miejsce epistolografii polskiej w teorii listu Stefanii Skwarczyńskiej

Strategie manipulacji. Od listu poetyckiego do forum w internecie

Perspektywa aksjologiczna w badaniach Stefana Sawickiego

Mowa i milczenie motta. Zaproszenie do „Fortepianu Szopena”

Poezja i myśl ujdą cało nawet z gorsetu teorii

II. SNY O WIELOKULTUROWEJ PAMIĘCI    

Ukraina, Polska, Europa w „Marii” Antoniego Malczewskiego

Ziemia Mickiewiczowskiej pamięci i Prospero w płaszczu Konrada

Pamięć wileńskiej ojczyzny w polskiej literaturze powojennej

Ongród. Kamienie miasta i ethos przetrwania

Henryk Worcell. Ethos dialogu w sytuacji granicznej

Erica Pedretti. Dezintegracja pamięci na pograniczu kultur

Hana Voisine-Jechova (Hana Sanerova). Pamięć bez granic

Poezja źródeł i ethos pogranicza

III. MÓWIĄCE KRAJOBRAZY   

Czy Norwid był poetą pustyni?

Norwidowe „Quidam”, czyli przypowieść o ludziach i kamieniach

Dom na granicy świata. Spotkanie z Leśmianowską „Magdą”

Owoc jak spadająca gwiazda. Kosmiczna baśń Mieczysława Jastruna

 Przepaść Pana Cogito i Zbigniew Herbert

Po obu stronach działu wód. O poezji Czesława Miłosza

Chaos i ład w krajobrazie Kornela Filipowicza

Konwicki i Żeromski. Za każdym razem jest ta sama rzeka

IV.ROZMOWA JAKO ODNAWIALNE ŹRÓDŁO ENERGII  

O poezji medytacyjnej Karola Wojtyły

Paul Celan. Nieuchwytny oddech nicości

„Katharsis”, czyli gdzie szukać ethosu medycyny

NOTA BIBLIOGRAFICZNA

INDEKS