PISMA WYBRANE STANISŁAWA CATA-MACKIEWICZA

"Jakże łatwo zarobić sobie na uznanie, powtarzając bez żadnego uzasadnienia: jest źle, ale będzie dobrze, musi być dobrze, przy tym dlaczego „musi być dobrze” można nie uzasadniać. Wiem, że tego rodzaju optymistyczne przewidywania zapewniają wśród Polaków autorytet polityczny, ale ja nie chcę mieć autorytetu politycznego opartego na rozumowaniach bez sensu. Nie uważam tych broszur za drogę do kariery politycznej, której nie robię, lecz za spełnianie obywatelskiego i dziennikarskiego obowiązku mówienia prawdy. I dlatego nie pocieszam. Rzeczywistość jest czarna, przyszłość czarniejsza jeszcze. Nazywano mnie pesymistą, lecz gdyby więcej liczono się z moimi pesymistycznymi przewidywaniami, nie doszlibyśmy zapewne do tej przepaści, nad brzegiem której stoimy."

Stanisław Cat-Mackiewicz

W styczniu 1944 roku wojska sowieckie przekroczyły przedwojenną granicę z Polską, w grudniu Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego przekształcony został w Rząd Tymczasowy. Spinało to klamrą ciąg innych wypadków, z których wszystkie, i każdy z osobna, przeczyły nadziei, że Polska wyjdzie z wojny niepodległa, w określonych przez siebie granicach. Wśród pesymizmu i zwątpienia Stanisław Mackiewicz mógł mieć powody do satysfakcji, choć smakowała ona wyjątkowo gorzko.

prof. Rafał Habielski

Spis treści

Wilno

Od wydawcy 

Dramatyczny miesiąc 

Czego chcą Sowiety 

Polska racja stanu 

Stanowisko angielskie 

Nieporozumienie 

Jednomyślność 

Bucharin 

Włodzimierz Sołłohub   Szare dokumenty 

Zebrania manifestacyjne 

Nowogródek

W ostatniej chwili 

Zamknięcie pism polskich 

Nowe żądania sowieckie 

Włodzimierz Sołłohub  Szare dokumenty 

Wspomnienia z Egiptu 

Notatki polemiczne 

Pińsk

Przebieg wypadków 

Niech żyje Kwapiński! 

Względy moralności politycznej 

Generał Kazimierz Sosnkowski 

Włodzimierz Sołłohub  Szare dokumenty 

Rozmowa z red. Zygmuntem Nowakowskim 

Notatki polemiczne 

19 marca

Jan Lechoń   [Do wielkiej osoby] 

Przemówienie Churchilla 

Nasz rząd a mowa premiera Churchilla 

Hokus-pokus 

Uznanie rządu Badoglia przez sowiety 

Nie udało się 

Wotum lotników polskich 

Słonie w składzie porcelany 

Kraina łatwych podróży 

Jan Rostworowski   [Car biały i czerwony] 

Włodzimierz Sołłohub  Szare dokumenty 

Notatki polemiczne 

Wielkanoc 1944

Okupacja sowiecka 

Zamiast kryzysu ministerialnego kryzys państwowy 

Nowa kapitulacja 

Curious  Przed rokiem w Moskwie 

Jan Badeni  Węgry na manszecie 

Kar. Eng.   Szwecja, Polska i problem wschodni 

Włodzimierz Sołłohub   Szare dokumenty 

Notatki polemiczne 

Przed Majem

Nekrolog za życia 

Sytuacja polityczna 

Wystąpienie prezesa Bieleckiego 

List do redakcji 

Włodzimierz Sołłohub  Szare dokumenty 

Eddy   „Druga wyspa” 

Zagadki – kto to jest? 

Maj 1944

Zenobi Orlik , Odezwa pełnomocnika rządu 

Ewentualne zachowanie się władz sowieckich 

Kwestia walki o Ziemie Wschodnie 

Względy propagandowe 

Przegrana bitwa propagandowa 

Sytuacja polityczna 

Jan Rostworowski  Polski romantyzm 

Curious  Więzień na Hradczynie 

K.S.  Londyński emigrant 

Włodzimierz Sołłohub  Szare dokumenty 

Notatki polemiczne 

Sosnkowski

Zygmunt Nowakowski, Góra Kassyńska 

Jan Rostworowski, Imię na wadze 

Podobieństwo dwóch pogłosek 

Brak skrupułów 

Niewysłuchany głos Kraju 

Ozdoba gabinetu 

Kraj 

Co nas czeka 

Kazimierz Wierzyński, Ballada o Churchillu 

Włodzimierz Sołłohub, Szare dokumenty 

Czekamy

Edward Słoński, Bój o Warszawę w 1920 roku 

Zygmunt Nowakowski, Względem toczących się interesów Polski... 

Kazimierz Wierzyński, Droga do Nowogródka 

Targowica i konstytucja 

Jan Rostworowski, Chwała zwycięzcom 

Polska w polityce globalnej 

Włodzimierz Sołłohub, Szare dokumenty 

List do redakcji 

Rozkaz

„Oswobodzona” Polska 

Oswabadza! 

Teza sowiecka i jej uznanie przez sojuszników. 

Pan Mikołajczyk, katastrofalna postać w dziejach polski 

Rozkaz generała Sosnkowskiego 

Oświadczenie premiera Mikołajczyka na konferencji prasowej 

Ciąg dalszy 

Współodpowiedzialność 

Argument ostatni 

Październik 1944

Zygmunt Nowakowski, Persona gratis 

Dzieje kilku dni 

Niedopuszczalny i niekonstytucyjny środek presji 

W ostatnim kręgu demagogii 

Przemówienie premiera Churchilla 

Piątek i sobota 

Rekonstrukcja gabinetu

Rzecz najistotniejsza 

Kwestia legalności zmiany na stanowisku następcy prezydenta 

Pan Mikołajczyk na czele wojska 

Odczyt prezesa Bieleckiego 

Warszawa 

Cofanie się z godnością 

Blich, Bór 

Nie! 

Konferencje w Moskwie 

Niepodległość 

Ameryka 

Wymiana 

Deportacje 

Ludowiec i prof. Grabski 

Anglia i Churchill 

Od wydawcy

Indeks nazwisk

Od wydawcy

W latach 1941–1946 Mackiewicz opublikował ponad 40 broszur. Po kilkuletniej przerwie (przypadającej na okres, w którym redagował tygodnik „Lwów i Wilno”) ukazało się jeszcze kilka; ostatnia w roku 1956, na miesiąc przed powrotem Mackiewicza do kraju. 

Na potrzeby niniejszej edycji zostały one podzielone na pięć tomów. Pierwszy z nich, Trzylecie, obejmuje broszury wydane w latach 1941–1942, drugi, Albo-albo, te wydane w 1943, Nie! – broszury z 1944, Lady Makbet myje ręce – broszury z lat 1945–1946, wreszcie broszury z lat 1951–1956 opublikowane zostaną w tomie Od małego Bergu do wielkiego Bergu. 

Ze względów kompozycyjnych zdecydowano o wprowadzeniu dwóch wyjątków od zasad tego podziału. Zamykająca okres „oczekiwania” na wkroczenie Armii Czerwonej na teren Rzeczypospolitej broszura 4 stycznia 1944 roku została przesunięta do tomu Albo-albo, natomiast otwierającą nowy okres dziejów politycznych emigracji (po dymisji Stanisława Mikołajczyka i powołaniu gabinetu Tomasza Arciszewskiego) broszurę Nowy rząd z grudnia 1944 zamieszczamy jako pierwszą w tomie Lady Makbet myje ręce. 

Z różnych przyczyn trzy broszury nie zostaną opublikowane w ramach Pism wybranych Cata-Mackiewicza. Przede wszystkim zabraknie skonfiskowanej w całości przez rząd brytyjski w 1942 roku Sprawy Arleta, w której Mackiewicz poruszał między innymi kwestię polskich oficerów zaginionych w ZSRR. Zawartość tej broszury sam autor omawia w artykule Cenzura angielska a Katyń [„Dziennik Związkowy” (Detroit) 1952, nr 292].

Poza tym Mackiewicz w latach 1945–1946 wydał trzy broszury w języku angielskim, spośród których jedna,Nuremberg and After – znajdzie się w tomie Lady Makbet myje ręce. Pozostałe dwie: Britain and Poland in October 1945(Londyn 1945) oraz Lies, Trials, Atomic Bomb (wydana wspólnie z Frederickiem A. Voigtem i Stanisławem Strońskim, Bombay 1946), zawierają tłumaczenia tekstów zamieszczanych uprzednio w broszurach Lady Makbet myje ręce oraz List filozoficzny, w związku z czym zrezygnowano z ich powtarzania.

Patroni medialni