W niniejszym tomie zaprezentowano zarówno teksty teoretyczne, jak i praktyczne studia przypadku przygotowane przez szesnastu autorów podejmujących z różnych perspektyw zagadnienie teorii i praktyki upamiętnienia w Polsce. Opracowania skupiają się przede wszystkim na relacji między pamięcią i niepamięcią z jednej strony oraz pamięcią i historią z drugiej.
Recenzowana praca stanowi interesującą pozycję, ukazując omawianą problematykę z perspektywy badaczy reprezentujących różne dyscypliny badawcze, co stanowi jej największy walor naukowy i poznawczy.
Prof. dr hab. Andrzej Gąsiorowski
Najczęściej historię traktuje się jako domenę działalności ekspertów – historyków, zaś pamięć jako wytwór wspólnot pamięci. Ta ostatnia może obejmować pamięć rodzinną, czy komunikacyjną, jak i pamięć społeczności lokalnych, regionalnych czy narodowych. W tym drugim przypadku stanowi ona podstawę do kształtowania się tożsamości grupowej, ale może również być wykorzystywana do legitymizacji porządku politycznego. Wówczas często staje się polem walki ideologicznej.
Już wstępny przegląd treści prezentowanej tutaj książki wskazuje na wielopłaszczyznowość zagadnień związanych z (nie)pamięcią zbiorową i jej znakami w przestrzeni. Poczynając od rozważań teoretycznych mających na celu określenie zakresu i pola działań po studia przypadku skupiające się na performatywnym wymiarze pamięci zbiorowej – na uczestnikach rytuałów pamięci od grup rekonstruktorskich, poprzez młodzież dbającą o miejsca pamięci i świadków historii po rowerzystów budujących tor dla rowerów górskich na Kopcu Powstania Warszawskiego. Innym – niezbędnym wymiarem badań nad pamięcią zbiorową jest badanie pamięci miejsc, a więc w wąskim znaczeniu tego terminu – historii upamiętnień w krajobrazie kulturowym kraju.
Mamy nadzieję, że książka ta zainteresuje naukowców, studentów jak i pasjonatów interesujących się przeszłością i podchodzących do niej z wielu różnych perspektyw: historycznej, kulturoznawczej, antropologicznej, etnologicznej i socjologicznej.
Spis treści:
Wstęp
Część I - Teoria i definicje
Upamiętnienie jako forma praktyki kulturowej
Wojciech Burszta
Pojęcia traumy i pseudopamięci w studiach pamięcioznawczych
Łukasz Skoczylas
Czy Zagłada jest naszą historią?
Jolanta Ambrosewicz-Jacobs
(Anty)pomniki jako przedstawienia (nie)pamięci w mieście
Natalia Krzyżanowska
Rzeźba społeczna jako forma scalania zaburzonych przestrzeni
Łukasz Strzelczyk
„Mądra pamięć” czyli esej o zbliżeniu historii i pamięci
Tomasz Ceran
Część II – Studia przypadku: ludzie
Pamięć, joga i górskie rowery
Jacek Wajszczak
Czy pamiętamy i jak pamiętamy? Zbrodnia w Karolewie (wrzesień-grudzień 1939) w pamięci bliskich ofiar i lokalnej społeczności
Izabela Mazanowska
Konfrontacja pamięci indywidualnej i społecznej z doświadczeniem miejsca pamięci i Muzeum Dulag 121 w Pruszkowie
Agnieszka Praga
Resocjalizacja przez pamięć. Studium przypadku Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego w Kamionku Wielkim
Wirginia Węglińska
Niewidzialne uczynić widzialnym. Projekt „Stutthof. Nowy wymiar”
Piotr Chruścielski
Część III – Studia przypadku: miejsca
„Stutthof oboczyć muszę…”. Pamięć o KL Stutthof w pierwszych latach po wyzwoleniu (1945-1949). Między pamięcią ocalonego a praktyka urzędnika
Marcin Owsiński
Dzieje niepamięci. Powojenne losy byłego majątku w Chełmnie nad Nerem
Andrzej Grzegorczyk, Małgorzata Grzanka
Polityka niepamiętania. Ślady Litzmannstadt Getto w powojennej historii łódzkich Bałut
Błażej Ciarkowski
Żwirowisko – miejsce pamięci Polaków z Zaolzia. Studium przypadku
Sylwia Grudzień
Park im. G. Manitiusa w Poznaniu: przemiany przestrzeni dawnych cmentarzy ewangelickich a odbiór społeczny „niespójnego” dziedzictwa kulturowego
Joanna Wałkowska
Bibliografia
Noty o autorach
