Celem autora jest – jak sam to ujmuje – po pierwsze, umieszczenie Jonasa w ramach szeroko dyskutowanej problematyki krytyki postępu technicznego, a po drugie – zaprezentowanie zasady odpowiedzialności jako idei związanej z całą twórczością Jonasa (a nie tylko książką pod tym tytułem). (...) Ksiażka w sposób udany opisuje – postępując w ślad za różnymi pismami Jonasa – jak rozumie on „proces pozbawiania świata jego wymiaru etycznego”, a następnie, jaka jest jego reakcja. Mianowicie twierdzi, że powstrzymanie narastającego zagrożenia dla środowiska i istnienia ludzkości, wywołanego przez nieokiełznany rozwój nauki i techniki, wymaga przywrócenia owego wymiaru etycznego. Utworzenie nowożytnej nauki jest wedle Jonasa centralnym momentem w procesie neutralizacji bytu, najpierw przyrody, a potem w pewnym stopniu człowieka.
Autor książki umiejętnie wydobywa walory przedstawianych koncepcji i propozycji, ale także odsłania ich słabsze strony. Na szczególnie aprobatywną uwagę zasługują te analizy, w których prezentuje on sposób pojmowania przez Jonasa odpowiedzialności, gdy ukazuje cechy ludzkich powinności i zobowiązań związanych z odpowiedzialnością, gdy zastanawia się nad totalnym i czasowym wymiarem odpowiedzialności. Z uznaniem również należy odnotować analizy porównawcze to, jak autor zestawia zasadę odpowiedzialności z innymi koncepcjami etycznymi, min. z kategorycznym imperatywem Kanta.
Piotr Rosół - etyk, filozof społeczny, nauczyciel akademicki, pracownik Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Podziękowania
Wstęp
Stan badań
Założenia metodologiczne
Cel i struktura książki
Część I
Kategoria życia i antropologia Hansa Jonasa, czyli o filozoficznych fundamentach zasady odpowiedzialności
Rozdział 1. Życie i metoda Hansa Jonasa
1.1. Biografia Hansa Jonasa
1.2. Metoda Hansa Jonasa
Rozdział 2. Związki Jonasa z filozofią życia
2.1. Artur Schopenhauer i Hans Jonas o popędzie płciowym
2.2. Fryderyk Nietzsche i Hans Jonas o przetrwaniu gatunku
2.3. Eros
Rozdział 3. Rola pojęcia życia w koncepcji filozoficznej Jonasa
3.1. Przemiany w stosunku człowieka do życia i śmierci, materii i ducha
3.2. Krytyka idealizmu i materializmu
3.3. Problem psychofizyczny i jego związek z zasadą odpowiedzialności
3.4. Życie – poza dualizmem i dwoma monizmami
Rozdział 4. Antropologia autora Zasady odpowiedzialności
4.1. Ernst Bloch i Hans Jonas o człowieczeństwie
4.2. Stosunek człowieka do natury
4.3. Zdolność do wytwarzania obrazów wyznacznikiem człowieczeństwa
4.4. Obrazowanie, prawda i fałsz
4.5. Wnioski na temat koncepcji człowieka uznawanej przez Jonasa
Część II
Hans Jonas o historycznych źródłach naukowej rezygnacji
z odpowiedzialności etycznej
Rozdział 5. Analiza pojęcia prawdy o przeszłości w ujęciu Hansa Jonasa
5.1. Pojęcie prawdy
5.2. Bóg jako kronikarz świata
5.3. Postrzeganie przez Jonasa sposobu zachodzenia intelektualnych przemian
Rozdział 6. Kształtowanie się idei neutralności aksjologicznej bytu w ujęciu Hansa Jonasa
6.1. Klasyczny obraz świata – co zostaje odrzucone w wyniku neutralizacji aksjologicznej bytu
6.2. Radykalny gnostycyzm
6.3. Rewolucyjny charakter opisywanych przemian
6.4. Przemiany w astronomii dokonane przez Mikołaja Kopernika
6.5. Nieograniczony wszechświat
Rozdział 7. Matematyzacja wszechświata
7.1. Nauka między empirią a matematyką
7.2. Johannes Kepler o eliptycznych orbitach ciał niebieskich i roli Słońca
7.3. Matematyczna harmonia świata w teorii Johannesa Keplera
7.4. Następstwa przyjęcia ilościowej koncepcji wiedzy
Rozdział 8. Galileusz – empiryczne potwierdzenia kopernikańskiej kosmologii
8.1. Nowa dynamika Galileusza
8.2. Teoria prostoty natury i jej aksjomatyczny charakter
8.3. Nowa metafizyka
Rozdział 9. Rola Francisa Bacona w kształtowaniu się nauk przyrodniczych
9.1. Stosunek Francisa Bacona do tradycji
9.2. Sposób zdobywania wiedzy według Francisa Bacona
9.3. Teoria idoli Francisa Bacona
9.4. Oddziaływania Francisa Bacona na metodologię nauk przyrodniczych
9.5. Podział ludzkiego doświadczenia na naukowe i pozanaukowe
Rozdział 10. René Descartes i świat aksjologicznie zneutralizowany
10.1. Jasność i wyraźność jako kryterium racjonalności
10.2. Świat aksjologicznie zneutralizowany
Część III
Zasada odpowiedzialności Hansa Jonasa
Rozdział 11. Treść zasady odpowiedzialności
11.1. Odpowiedzialność w ujęciu Hansa Jonasa
11.2. Odpowiedzialność rodzicielska i odpowiedzialność polityczna
11.3. Totalny i czasowy wymiar odpowiedzialności
11.4. Wybiegający w przyszłość charakter odpowiedzialności
11.5. Stanowisko etyczne Jonasa na tle poprzedzających je koncepcji etycznych
11.6. Kant i Jonas – imperatyw kategoryczny a zasada odpowiedzialności
Rozdział 12. Zmiany w sytuacji człowieka w świecie
12.1. Zasada odpowiedzialności w kontekście przewidywania przyszłości
12.2. Miejsce techniki w życiu człowieka
12.3. Postęp techniczny
12.4. Specyfika nowoczesnej utopii
12.5. Wolność i konieczność a ludzka godność
12.6. Potrzeba nowej etyki
Rozdział 13. Metafizyka zasady odpowiedzialności – o wyprowadzaniu powinności z bytu
13.1. Cele i wartości
13.2. Celowościowy charakter rzeczywistości
13.3. Kosmologia
13.4. Bóg i odpowiedzialność w koncepcji Jonasa
13.5. Konsekwencje zasady odpowiedzialności
Zakończenie
Bibliografia
Indeks nazwisk
Summary
