Świat wewnątrzmiejskich wyborów przestrzennych artystów jest niezwykle złożony. Najczęściej odbiega od uproszczonych wyobrażeń, które nasuwają popularne klisze bohemy artystycznej, klasy kreatywnej czy dzielnic artystycznych. Rozwijając dotychczasowe dociekania naukowe prowadzone w kraju i za granicą, autorzy książki proponują bardziej całościowe niż dotąd przyjmowane, wielopłaszczyznowe spojrzenie na zachowania przestrzenne tej grupy społeczno-zawodowej w ośrodkach miejskich. Wykorzystując zróżnicowane dane ilościowe i jakościowe, kompleksowo analizują współczesne społeczno-ekonomiczne uwarunkowania oraz implikacje obecności i działalności twórców w dwóch dużych miastach w Polsce – w Krakowie i Katowicach. W opracowaniu poddano weryfikacji oczekiwania dotyczące nakładania się różnorodnych wymiarów obecności artystów (miejsc zamieszkania, produkcji i konsumpcji artystycznej) w określonych częściach miast. Pod uwagę wzięto także zróżnicowane cechy społeczno-demograficzne twórców oraz właściwości przestrzeni miejskiej, które mogą wpływać na ich decyzje przestrzenne, w tym rolę specyficznego, postsocjalistycznego kontekstu funkcjonowania miast polskich.
Książka wpisuje się jednocześnie w szersze rozważania poświęcone współczesnym przekształceniom dużych ośrodków miejskich, a w szczególności roli kultury i kreatywności w tych procesach. Uzupełnia również analizy z zakresu ekonomii kultury i socjologii sztuki, zwłaszcza badania dotyczące sytuacji ekonomicznej artystów oraz tzw. efektów zewnętrznych ich działalności, a tym samym włącza się w szerszą dyskusję nad przestrzennymi, społecznymi i ekonomicznymi uwarunkowaniami działalności artystycznej. Autorzy mają nadzieję, że opracowanie to przyczyni się do lepszego zrozumienia fenomenu obecności artystów w miastach, będzie stanowiło teoretyczną podbudowę kolejnych przedsięwzięć badawczych oraz ułatwi władzom samorządowym tworzenie przemyślanej, całościowej i efektywnej polityki miejskiej w dziedzinie kultury.
Spis treści
Wykaz skrótów
Wstęp
1. Artyści jako specyficzna grupa społeczna i zawodowa
1.1. Artyści – niejasności i wyzwania definicyjne
1.2. Kryteria definiujące i różnicujące artystów
2. Artyści a procesy przemian współczesnych miast
2.1. Ekonomiczny wymiar oddziaływania artystów na miasta
2.2. Artyści a koncepcje rozwoju miast odwołujące się do kreatywności
2.3. Czynniki międzymiejskich migracji artystów
2.4. Artyści a skupienia działalności artystycznych i kreatywnych w mieście
2.5. Rola artystów w procesach gentryfikacji i rewitalizacji
2.6. Artyści a jakość życia, spójność społeczna i aktywizm miejski
3. Kraków i Katowice jako ośrodki artystyczne
3.1. Atrakcyjność obu miast z perspektywy młodych twórców
3.2. Doświadczenia migracyjne dojrzałych artystów i ich uwarunkowania
3.3. Strategie migracyjne artystów a pozycja ośrodków artystycznych
4. Preferencje i decyzje przestrzenne artystów dotyczące miejsca zamieszkania w Krakowie i Katowicach
4.1. Miejsca zamieszkania artystów w świetle spisu powszechnego
4.2. Miejsca zamieszkania studentów uczelni artystycznych
4.3. Decyzje mieszkaniowe twórców jako element ich biogeografii
4.4. Preferencje mieszkaniowe artystów a upodobania miejskiej bohemy
4.5. Uwarunkowania wyboru miejsca zamieszkania
5. Artyści jako konsumenci miejskiej oferty usługowej i użytkownicy udogodnień w Krakowie i Katowicach
5.1. Formy i miejsca spędzania czasu wolnego przez młodych artystów
5.2. Uwarunkowania spędzania czasu wolnego przez starszych artystów
5.3. Miejsca spotkań towarzyskich i zawodowych artystów
5.4. Konsumpcja kulturalna i rekreacyjna dojrzałych artystów
5.5. Korzystanie z oferty handlowej a wyobrażenia o preferencjach bohemy
5.6. Miasto jako inspiracja twórcza
6. Produkcja i konsumpcja artystyczna w Krakowie i Katowicach
6.1. Przestrzenie działalności artystycznej i kreatywnej w świetle danych statystycznych
6.2. Pracownie twórcze jako miejsca produkcji artystycznej
6.3. Widoczność działalności artystycznej i kreatywnej w przestrzeni miasta
6.4. Obraz przestrzeni konsumpcji artystycznej w informatorach kulturalnych
6.5. Czynniki wyboru miejsca tworzenia przez artystów
7. Przestrzenie artystyczne Krakowa i Katowic w wyobrażeniach artystów
8. Artyści a ich role społeczne w mieście
Wnioski. Uwarunkowania i implikacje obecności artystów w miastach
Bibliografia
Spis rycin
Spis tabel
Załącznik 1
Załącznik 2
Monika Murzyn-Kupisz
Doktor habilitowany nauk ekonomicznych, magister nauk humanistycznych. Absolwentka Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie oraz uniwersytetów w Brukseli, Tilburgu, Bilbao i Loughborough. Adiunkt w Zakładzie Dziedzictwa Kulturowego i Studiów Miejskich UNESCO na Wydziale Gospodarki i Administracji Publicznej w Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Wykładowca na studiach podyplomowych „Akademia Dziedzictwa” organizowanych przez Międzynarodowe Centrum Kultury oraz Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, a także licznych krajowych i międzynarodowych programach dydaktycznych dotyczących dziedzictwa kulturowego Europy Środkowej. W latach 2000-2009 starszy specjalista w Instytucie Dziedzictwa Europejskiego Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie. Członek Polskiego Komitetu Narodowego Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Zabytkowych ICOMOS. Laureatka nagrody naukowej Tygodnika Polityka – stypendium „Zostańcie z nami” dla wyróżniających się młodych naukowców w 2007 r.
Zainteresowania badawcze koncentrują się wokół polityki kulturalnej i ekonomii kultury ze szczególnym uwzględnieniem problematyki ochrony dóbr kultury, ekonomicznych i społecznych aspektów konserwacji, interpretacji i zarządzania dziedzictwem kulturowym, funkcjonowania muzeów oraz roli kultury i artystów w przemianach współczesnych miast. Chętnie podejmuje także tematy związane z wielokulturowym dziedzictwem Europy Środkowej oraz rewitalizacją zdegradowanych obszarów miejskich na jej terenie. Autorka lub współautorka ponad 80 recenzowanych publikacji naukowych, w tym monografii Dziedzictwo kulturowe a rozwój lokalny (2012) oraz tomu Kazimierz. Środkowoeuropejskie doświadczenie rewitalizacji, w 2007 r. nominowanego do finału konkursu im. J. Długosza na najlepszą książkę z dziedziny szeroko rozumianej humanistyki wydaną w Polsce w 2006 r.
Jarosław Działek
Doktor nauk o ziemi w zakresie geografii. Absolwent geografii i socjologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Adiunkt w Zakładzie Rozwoju Regionalnego w Instytucie Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jego zainteresowania badawcze skupiają się na społecznych i kulturowych uwarunkowaniach rozwoju społeczno-gospodarczego. Jest autorem lub współautorem ponad 30 publikacji dotyczących m.in. zróżnicowania kapitału społecznego w Polsce, znaczenia instytucji kultury w budowaniu i wzmacnianiu kapitału społecznego oraz roli wsparcia społecznego w przygotowaniu i reagowaniu na klęski żywiołowe, w tym monografii Kapitał społeczny jako czynnik rozwoju gospodarczego w skali regionalnej i lokalnej w Polsce (2011).
