Rozczarowania polegają na tym, że to, co kiedyś było bliskie i miłe, staje się dalekie i brzydkie. Inteligentne oczy wypatrzyły, życzliwe mi ręce wybrały kilkadziesiąt moich artykułów, rozsypanych wśród lat wieczornej pisaniny „wstępniaków” i spróbowały stworzyć z nich książkę. Uśmiecham się sceptycznie do tej entrepryzy.
Książka ta będzie przypominać muzealne oddziały wykopalisk antycznej rzeźby, których pełno jest we Włoszech, a które na turystach z Ameryki robią wrażenie graciarni bądź śmieciarni. Twarze bez nosów, nosy bez twarzy, ułamki czegoś, szczątka czego innego. Marmurowe okruchy, marmury, z których nie sposób skleić całości chociażby w myśli i fantazji.
Myśl ludzka. Czasem jest swobodna i wolna, jak jaskółka szybująca w locie, a czasem wygląda jak gniazdo robaków, podnoszących w boleściach swoje tułowie ku górze, mające zady czymś sklejone i zmiętoszone w jedną miazgę, która je trzyma na ziemi.
Takie są te biedne kalekie ułamki, szczątki mojej myśli mocarstwowej, mojej tęsknoty do Wielkości Polski i jej majestatyczności, o czym myślałem, jako o idei jedynej, mogącej ustąpić w pustkę ideową, jaką nam dało spełnienie tego, czym przed tym żyły pokolenia.
Dlatego: „Książka moich rozczarowań”.
Nie umiałem dotychczas stworzyć w Polsce ruchu mocarstwowego, silnego, który by młodzieży polskiej dał ideały inne niż nacjonalistyczne, tak niezgodne z interesami państwa, które ma 40 procent mniejszości narodowych i które, gdyby się terytorialnie rozszerzało, jeszcze by powiększyło tę liczbę. Nie umiałem zapalić do idei wielkiej, mocarstwowej, królewskiej Polski. Ktoś, kto wybierał moje artykuły do książki, szukał nie twórcy ideologii, lecz człowieka, i dlatego powybierał rzeczy, które pisałem przeważnie w chwilach odpoczynku, słabości i depresji. Dlatego w tej książce, w której wypowiadam ułamki mojej myśli, tak dużo jest atmosfery rozczarowania.
Stanisław Cat-Mackiewicz
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
Jan Sadkiewicz, O pożytkach z rozczarowania
Stanisław Cat-Mackiewicz,
Książka moich rozczarowań
"Rozczarowania..."
Rozdział I Walka z polskim zakłamaniem
Shaw, Gojawiczyńska, Galsworthy
Panjevolk
Panowie ministrowie, mówcie treściwiej
To tęczę wziąć na wrzeciona
Chrobot głośnika
Oby nie wylać dziecka wraz z kąpielą
O obyczajach wielkich i małych
Szkice obyczajowe
Kryterium aktualności
Honor oficerski
Dramat człowieka egzaltowanego
Rozdział II Francja
Luty 1934
Gdybym umiał rysować
Briand
Maki czerwone
Ludzie mało rycerscy
Czytanki dla republikańskich dziatek
Historia sprzed lat
Julian Grévy
Zaczęło się od dam załatwiających protekcje
Kto kupował Legię Honorową
Daniel Wilson
Tajemnica znaku wodnego
Ulica się śmieje
Generał Boulanger
Ulica się burzy
Rozdział III U źródeł mego imperializmu
Książki pokoju dziecinnego pod politycznym kątem widzenia
Robinson Crusoe
Juliusz Verne
Chata wuja Toma
Ogniem i mieczem
Sherlock Holmes
My wszyscy z Niego
Bainville i ja
Śmierć mistrza
Wielki naród!
Umarł drogi, bliski
Rozdział IV Ludzie i wydarzenia o kobiecych oczach
Po morderstwie w Marsylii90
Z dżdżystej doli
Wrażenia i wnioski po przeczytaniu nadesłanych na konkurs nowel nauczycielskich
Miłosierdzie, prawo królów najsłodsze
„I państw brytyjskich za morzem”
Rozdział V Józef Piłsudski
Dama i Jagusia
Wielki samotnik
Pogrzeb (I)
Pogrzeb (II)
Rozdział VI Wszystko kocham, co paliłem, wszystko palę, co kochałem
Rozstajne drogi
Żołnierz w przededniu 9 października
Człowiek i jego idea
Hołówkę zabiło GPU119
Podsądni
Wyrok
Trzy tezy
Teza aktu oskarżenia
Baranowski
Gra pomiędzy Iwachowem, adwokatem ukraińskim a prokuratorem i adwokatem polskim
Czystka
Hołówko zabity został przez GPU
Kto to są „pułkownicy”
Cztery walki Władysława Studnickiego
Hajle Syllasje
Rozdział VII Accipe lampadem ardentem…
Jezus Chrystus
Lew Mikołajewicz hrabia Tołstoj
Tołstoj a lewica społeczna. Sąd Lenina
Religia, Lenin i Mereżkowski
Zwierzęcość talentu Tołstoja
Największa powieść świata
O czym Mereżkowski nie wiedział
Czego także nie wiedział Mereżkowski. Anna Grigoriewna
Z wielkimi artystami jest tak, jak z kochanymi kobietami
Tołstoj o sztuce
Znowu Lenin o Tołstoju
Tołstoj i Mikołaj II
Już dwadzieścia pięć lat
Kobieta na fabryce i kobieta w domu
Rozdział VIII Zrozummy przeklinanych
Jeden ze ślepych aktorów
Ałdanow i Gandhi
O nowej książce: Jan Kucharzewski – Rządy Aleksandra III
Teraz dopiero: Sazonow
W prześwietlonym domu
Rozdział IX Ludzie, którzy przechodzą i którzy przeszli
W latarniach samochodu
Przed trumną rycerza bez strachu i zmazy
Katastrofa w Szwajcarii
W zbudzonym grobie
Śmierć wśród burzy
Ignacy Daszyński
Kazimierz Wyszyński
Maneant posteritati pro testimoniis vitae
Śp. książę Albrecht Radziwiłł
Zgon wielkiego dziennikarza
Rozdział X Osty, skowronki i Nabuchodonozory
Nathalie
Jak nie napisałem artykułu
Ania czy Anastazja
Piec lodem trą… Car Paweł I w Reducie. Występ Junoszy-Stępowskiego
Poezje westalki
Człowiek, który sprawił, że poczułem się kaleką
Boy, pisarz jednoręki
A jednak, to paszkwil
Panie Prezydencie Rzeczypospolitej: wskrześ człowieka
Mimo woli autentyczne
Tajemnica redaktora odpowiedzialnego
Wśród dzieci, niedaleko armat
Felieton niezaczęty i nieskończony
Spis nazwisk występujących w książce
Stanisław Cat-Mackiewicz
Stanisław Cat-Mackiewicz (1896-1966), publicysta, pisarz, polityk, z wykształcenia prawnik. W okresie I wojny światowej członek Zetu i POW, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. Redaktor naczelny wileńskiego dziennika „Słowo” (1922-1939), działacz grupy wileńskich konserwatystów, poseł na sejm z ramienia BBWR (1928-1935). Monarchista, piłsudczyk, czołowy zwolennik porozumienia polsko-niemieckiego w latach 30. Więziony w Berezie Kartuskiej (1939). Po 17 września 1939 na emigracji. Członek Rady Narodowej na uchodźstwie (1940-1941), przeciwnik polityczny gen. Władysława Sikorskiego, redaktor pisma „Lwów i Wilno” (1946-1950), premier rządu emigracyjnego (1954-1955). Po powrocie do kraju (1956) zajął się przede wszystkim działalnością pisarską. Był autorem licznych, pełnych oryginalnych sądów i polemicznej werwy publikacji, głównie o tematyce politycznej, historyczno-politycznej i literackiej. Zmarł w Warszawie.
Pseudonim „Cat” zaczerpnął z opowiadania Rudyarda Kiplinga o kocie, który chodził własnymi ścieżkami.
