Styl art déco zajmuje szczególne miejsce w historii sztuki dekoracyjnej XX wieku, o czym świadczy mnogość teorii związanych z jego genezą, znaczeniem oraz siłą oddziaływania. Z uwagi na liczne, pozornie sprzeczne ze sobą aspekty art déco próżno dziś szukać jednoznacznej definicji zakresu i charakterystyki tego stylu. Gdy sztukę tę po raz pierwszy zaprezentowano szerszej publiczności w 1925 roku, podczas paryskiej Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes, większość krytyków uznała art déco za wyraz radykalnego sprzeciwu wobec secesji, dominującej od lat dziewięćdziesiątych XIX wieku. Pogląd ten należy jednak uznać za nietrafny, gdyż biorąc pod uwagę upodobanie do wyszukanego wzornictwa, egzotycznych materiałów, jaskrawych barw oraz staranność opracowania detali, art déco stanowi raczej naturalną kontynuację secesji. Niesłuszne jest też często spotykane twierdzenie, że rozkwit art déco przypada na okres pomiędzy rokiem 1920 a II wojną światową. Wiele najwspanialszych przykładów tego kierunku powstało przed wybuchem I wojny lub w jej trakcie, zaś rozmaite majestatyczne budowle, zwłaszcza amerykańskie, świadczą, że era art déco bynajmniej nie dobiegła końca wraz z początkiem lat trzydziestych i nastaniem Wielkiego Kryzysu.
Współcześni historycy nie uznają art déco za spójny nurt artystyczny, lecz raczej za konglomerat rozmaitych form estetyki - od inspiracji sztuką starożytnego Egiptu po futurystyczne wizje oraz od ścisłego geometryzmu po asymetrię. Świadectwem różnorodności art déco jest wielka liczba jego odmian i wcieleń, nie tylko we wzornictwieprzemysłowym, lecz również w rzeźbie, architekturze, fotografii oraz modzie.
W niniejszej książce pojęcie art déco jest interpretowane w kategoriach stylu zdobniczego, eksponowanego na paryskich Salonach pomiędzy I a II wojną światową. Salony te umożliwiały artystom, którzy reprezentowali rozmaite sztuki piękne i stosowane, wystawianie najnowszych dzieł na widok publiczny i zwracanie uwagi krytyków, zaś kustoszom muzeów oraz przedstawicielom władz państwowych dokonywanie zakupów dla prowadzonych przez siebie instytucji. Styl art déco na paryskich Salonach stanowił pociągającą mieszankę luksusu, relaksu, egzotyki i przyjaznego nastroju. Dobrze wpasowywał się w powojenny klimat wyzwolenia, pogoni za przygodą i poszukiwania nowych wyzwań.
Nie ulega wątpliwości, że leksykon art déco kryje istotne paradoksy: obejmuje, z jednej strony, dzieła szczególne, pieczołowicie ukształtowane z egzotycznych i luksusowych surowców, przeznaczone dla wąskiej, zamożnej i kosmopolitycznej klienteli; z drugiej zaś - tanią produkcję taśmową dla masowego odbiorcy, wyroby z plastiku i chromu, pozbawione powierzchownych dekoracji, lecz o estetycznych formach, jak choćby opływowe karoserie samochodów i wymyślne utensylia kuchenne. Wszystkie wymienione wyżej nurty zlały się w złożony kalejdoskop doznań wizualnych, którego niezwykła różnorodność rodzi dziś pytania o sens klasyfikowania art déco jako spójnego nurtu artystycznego.
Kwestia szerokiego zakresu oddziaływania art déco oraz jego splotu z modernizmem i innymi stylami artystycznymi do dziś nie doczekała się jednoznacznego wyjaśnienia i najprawdopodobniej nie doczeka się go już nigdy, gdyż współcześni badacze nie są w stanie wypracować wspólnej, jednolitej definicji omawianego tu zjawiska. Trudno zresztą o sensowne formalizowanie różnorodności i/lub spójności estetyki, która kształtowała zarówno artykuły luksusowe, jak i przedmioty codziennego użytku. Z drugiej zaś strony, pomimo sporów o stylistyczne granice art déco, miłośnicy tego stylu zgodnie zwracają uwagę na jego odświeżającą żywość oraz uwodzicielski, nostalgiczny powab. Autor niniejszej książki zdecydował się uwzględnić w niej również przykłady graniczne, pozostawiając Czytelnikowi subiektywną decyzję o uznaniu (bądź nie) wybranych dzieł za przykłady estetyki art déco.
Ponad 1000 ilustracji barwnych i czarno-białych
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE 6
TWORZYWA I TWÓRCY 12
MEBLE I WYSTRÓJ WNĘTRZ 14
PIERRE CHAREAU 23
DONALD DESKEY 28
MAURICE DUFRÈNE 34
PAUL DUPRÉ- LAFON 38 J
EAN - MICHEL FRANK 42
PAUL- THÉODORE FRANKL 48
EILEEN GRAY 52
ROBERT MALLET - STEVENS 57
MARTINE ( PAUL POIRET) 60
CHARLOTTE PERRIAND 62
EUGÈNE PRINTZ 67
ARMAND- ALBERT RATEAU 72
JACQUES- ÉMILE RUHLMANN 79
SÜE ET MARE 88
RZEŹBA 96
DEMETRE CHIPARUS 104
CARL PAUL JENNEWEIN 110
BORIS LOVET- LORSKI 114
JAN I JOËL MARTEL 118
GUSTAV MIKLOS 122
JOHANN- PHILIPP PREISS 127
MALARSTWO, GRAFIKA, PLAKAT I OPRAWA KSIĄŻEK 130
ROSE ADLER 137
PAUL BONET 142
CASSANDRE ( ADOLPHE MOURON) 148
PAUL COLIN 152
JEAN DUPAS 157
ERTÉ ( ROMAIN DE TIRTOFF ) 160
PIERRE- ÉMILE LEGRAIN 165
TAMARA ŁEMPICKA ( DE LEMPITZKI) 170
FRANÇOIS - LOUIS SCHMIED 175
SZKŁO 178
JOSEPH - GABRIEL ARGY- ROUSSEAU 184
DAUM FRÈRES 188
FRANÇOIS- ÉMILE DECORCHEMONT 193
RENÉ LALIQUE 196
MAURICE MARINOT 202
CERAMIKA 206
RENÉ BUTHAUD 214
CLARICE CLIFF 216
ÉMILE DECOEUR 220
VIKTOR SCHRECKENGOST 224
OŚWIETLENIE 228
ALBERT CHEURET 234
JEAN PERZEL 239
SIMONET FRÈRES 242
TKANINY 246
IVAN DA SILVA BRUHNS 255
GUNTA STÖLZL ( STADLE - STÖLZL ) 260
SREBRO , METAL, LAKA I EMALIA 264
EDGAR BRANDT 273
MAISON DESNY 280
JEAN DUNAND 284
JEAN PUIFORCAT 294
BIŻUTERIA 298
CARTIER 306
FOUQUET 310
RAYMOND TEMPLIER 314
PROJEKTANCI , ARTYŚCI I WYTWÓRCY: OD A DO Z 316
ŹRÓDŁA CYTATÓW 528
PODZIĘKOWANIA 528
SŁOWNICZEK 529
BIBLIOGRAFIA 532
WŁAŚCICIELE ILUSTRACJI 535
INDEKS 538
