W książce Psychoanaliza w cieniu wojny i Zagłady zostają po raz pierwszy opowiedziane nieznane do tej pory losy polsko-żydowskich psychoanalityków, psychiatrów i ich pacjentów w czasie drugiej wojny światowej i zagłady. Jednych z nich zamordowano, inni wyemigrowali, tylko nieliczni zaś, którzy przeżyli, pozostali w kraju. W wyjątkowym dialogu bez wzajemnych uprzedzeń i odruchów obronnych polscy i niemieccy historycy, filozofowie, psychiatrzy i psychoanalitycy stawiają pytanie, jak dzisiejsze społeczeństwo w Polsce zmaga się z traumami tego czasu: z Zagładą Żydów, z wyniszczeniem mieszczaństwa i inteligencji, ze skutkami masowych przesiedleń po drugiej wojnie światowej, z prześladowaniami okresu stalinowskiego.
Czy te traumatyczne doświadczenia, które fundamentalnie zmieniły strukturę polskiego społeczeństwa, zostały przepracowane? Jak wiemy, destrukcyjne efekty traumy związane z doświadczeniem zabijania, byciem świadkiem, utratą bliskich, poczuciem winy i wstydu trwają dalej za murem budowanym z fantastycznych narracji obronnych, zaprzeczenia i milczenia. Wraz z tymi formami obrony są one nieświadomie przekazywane kolejnym pokoleniom. Nieprzepracowana trauma przeradza się w strach i agresję wobec inności i obcości. Dlatego mimo że od czasów wojny minęło z górą siedemdziesiąt lat, polskie społeczeństwo czeka nadal trudne zadanie kulturowe. Musi ono uporać się ze swoimi mitami o niezłomnym heroizmie, o byciu tylko niewinną ofiarą, które od czasów rozbiorów kształtowały polską tożsamość. W realizacji tego zadania istotną rolę może odegrać psychoanaliza z jej oświeceniowym postulatem pobudzania krytycznego myślenia, które jest w stanie przejść przez proces żałoby.
Spis treści
Ewa Kobylińska-Dehe, Wprowadzenie
Część I
Zagłada w badaniach psychoanalitycznych i historycznych
Jörn Rüsen, Czy można uhistorycznić Holokaust? – o sensie i bezsensie doświadczenia historycznego
Andrzej Leder, Psychoanaliza jako krytyczna teoria dziejów. Przykład Polski
Część II
Wojenne i powojenne losy psychoanalityków z Polski
Ludger M. Hermanns, „Nasza ostatnia mohikanka w Berlinie”: Berlińskie lata (1923–1939) polskiej psychoanalityczki Salomei Kempner (1880–1943) i jej „zniknięcie” w Warszawie
Paweł Dybel, Cudowne Ocalenie. Refleksje wokół pamiętnika Romana Markuszewicza
Ewa Kobylińska-Dehe, Siła przeznaczenia. Alberta Szalita, żydowska psychoanalityczka z Warszawy w Ameryce
Bernhard Bolech, Rudolf Loewenstein i psychoanaliza antysemityzmu
Klara Naszkowska, Sabina Spielrein (1885–1942). W poszukiwaniu własnego głosu
Część III
Psychiatria i psychoterapia po Auschwitz
Mira Marcinów, Filip Marcinowski, (Nie)pamięć o zagładzie chorych psychicznie w Polsce
Jacek Bomba, Krzysztof Szwajca, Badania byłych więźniów Auschwitz-Birkenau w Krakowskiej Katedrze Psychiatrii
Anna Leszczyńska-Koenen, Psychiatria po Auschwitz. O współpracy uniwersyteckiej kliniki psychiatrycznej w Krakowie z byłymi więźniami Auschwitz
Sieglind Schröder, Empatia czy „nauka”? Refleksje nad badaniami ocalałych z nazistowskiego terroru w Krakowie i w Republice Federalnej Niemiec
Katarzyna Prot-Klinger, Krzysztof Szwajca,
Późne skutki wczesnej traumy. Psychoterapia Ocalałych z Holokaustu
Barbara Engelking, Sny jako źródło do badań nad Zagładą
Paulina Urbańczyk, Sny po Auschwitz
Część IV
Między pokoleniami
Małgorzata Ojrzyńska, Spadkobiercy „Skrwawionych ziem”. Co łączy potomków polskich Żydów, Ukraińców i Niemców urodzonych po drugiej wojnie światowej
Agnieszka Makowiecka-Pastusiak, Do kogo należy Zagłada? Polskie gry pamięcią
Ewa Kobylińska-Dehe, Scena i pamięć ciała – o przekazach międzypokoleniowych
Ewa Sobczak, „Możecie tu mieszkać”. Trauma przesiedlenia z dwóch perspektyw: niemieckiej i polskiej
Lilli Gast, Anatomia gestu. Uklęknięcie Willy’ego Brandta przed pomnikiem Bohaterów Getta w Warszawie
Katarina Bader, Obce dziedzictwo w bagażu? Podróż przez Niemcy ze wspomnieniami ocalałego z Polski
Koda
Arkadi Blatow, „Nie jest to czas na świętowanie”. Listy Freuda do sióstr
Noty o autorach
Spis ilustracji
Indeks osobowy
Summary
