Książka poświęcona jest historii francuskich blokowisk. Twórczość trzech architektów: Le Corbusiera, Émile’a Aillauda i Ricarda Bofilla wytycza w wieku XX trzy węzłowe momenty w dyskusji o tym, jak ma wyglądać mieszkanie dla mas: począwszy od normatywnych, modernistycznych koncepcji Le Corbusiera (formułowanych już w okresie międzywojennym, a realizowanych po 1945 roku), przez idee Aillauda, który w modernistyczny model włącza dekorację architektoniczną (w latach 60. i70), po postmodernistyczne osiedla projektowane przez Bofilla we Francji (w latach 80). Analizując koncepcje społeczne i estetyczne prezentowanych twórców, autorka stara się podważać wizję masowego mieszkalnictwa jako zagadnienia wyłącznie funkcjonalistycznego. Obserwuje różne wątki znaczeniowe: dekoracje, nawiązania i cytaty z tradycji obecne w architekturze socjalnej od XVIII w., prezentując dyskusję o modelu bloku wielorodzinnego jako dyskusję o dziele sztuki. Jej elementami okazują się takie wątki jak relacja z naturą, motyw pierwotnej siedziby człowieka, tradycja śródziemnomorska, pojęcie archetypu. Elementy te łączą – pozornie bardzo odmienne – omawiane koncepcje osiedli mieszkaniowych.
Dr Dorota Jędruch – pracuje w Zakładzie Historii Sztuki Nowoczesnej Instytutu Historii Sztuki UJ. Współkuratorka z Instytutem Architektury wystaw architektonicznych, m.in.: Za-mieszkanie 2012 – miasto ogrodów, miasto ogrodzeń (Muzeum Narodowe w Krakowie, 2012), Figury niemożliwe/Impossible objects (Pawilon Polski na XIV Międzynarodowym Biennale w Wenecji, 2014), Wreszcie we własnym domu. Dom Polski w transformacji (Warszawa w budowie, 2016). Współzałożycielka Fundacji InstytutArchitektury. Stale współpracuje z kwartalnikiem „Autoportret”.
Jej zainteresowania badawcze to historia architektury po 1945 roku, muzealnictwo, krytyka sztuki.
Podziękowania
1. Wstęp
1.1. Pojęcia
1.2. Stan badań
1.3. Metody
2. Le Corbusier – Émile Aillaud – Ricardo Bofill: trzy etapy w historii francuskiej architektury mieszkaniowej
2.1. Habitat social we Francji przed 1945 rokiem
2.2. Francja czasów rekonstrukcji – Ministerstwo Odbudowy i Urbanistyki
2.3. Le Corbusier: teorie i realizacje
2.3.1. Villa (dom indywidualny): schemat Dom-Ino, pierwsze osiedla robotnicze, Maison Monol,
Maison Citrohan, Pessac, Maison Loucheur
2.3.2. Immeuble-villas (kamienica willowa) – prototyp wielorodzinnego bloku
2.3.3. Ville (miasto): Miasto współczesne dla trzech milionów mieszkańców,
Miasto promienne
2.3.4. Unité (jednostka) – synteza
2.4. Émile Aillaud i Grands Ensembles
2.4.1. Osiedla Émila Aillauda
2.4.1.1. Cité Bellevue w Creutzwaldzie
2.4.1.2. Cité de L’Abreuvoir w Bobigny
2.4.1.3. Quartier des Courtillieres w Pantin
2.4.1.4. Dzielnica Wiesberg w Forbach
2.4.1.5. La Grande Borne w Grigny
2.4.1.6. Dzielnica La Noé w Chanteloup-les-Vignes
2.4.1.7. Dzielnice Pabla Picassa i Fontenelles w Naterre
2.5. Architektura mieszkaniowa około 1968 roku
2.6. Ricardo Bofill i villes nouvelles
2.6.1. Wczesne osiedla mieszkaniowe: Barrio Gaudí w Reus, projekt Miasto w przestrzeni,
Walden 7
2.6.2. La Petite Cathédrale (Mała Katedra) w Cergy-Pontoise
2.6.3. La Citadelle i Maison d’Abraxas w Saint-Quentin-en-Yvelines
2.6.4. Les Arcades du Lac i le Viaduc oraz les Temples du Lac w Saint-Quentin-en-Yvelines
2.6.5. Les Espaces d’Abraxas w Marne-la-Vallée
2.6.6. Dzielnica Antigone w Montpellier
2.6.7. Les Colonnes de Saint-Christophe w Cergy-Pontoise
2.6.8. Échelles du Baroque (Skale Baroku) w Paryżu
2.7. Plan Construction. Architektura mieszkaniowa lat 70. i 80. XX w.
3. Odbiorca–widz–użytkownik. Koncepcje społeczne
Le Corbusiera, Aillauda i Bofilla
3.1. Wizja użytkownika i program socjalny Le Corbusiera – tanie mieszkanie dla klasy średniej
3.2. Wizja użytkownika i program socjalny Aillauda – pogodna melancholia biedy
3.3. Wizja użytkownika i program socjalny Bofilla – socjaldemokratyczne polis i pragmatyczna utopia
4. Modele estetyczne Le Corbusiera, Aillauda i Bofilla a tradycja architektury socjalnej
4.1. Motywy przewodnie (toposy) architektury socjalnej
4.1.1. Miasto
4.1.2. Kondensator społeczny: klasztor-koszary-statek-pałac
4.1.3. Organiczna precyzja maszyny
4.1.4. Pierwotna siedziba człowieka
4.1.5. Harmonia z naturą – miasto-ogród
4.2. Le Corbusier – poezja abstrakcji
4.3. Émile Aillaud – przestrzeń samotności
4.4. Ricardo Bofill – język architektury
5. Dom jako wielkie miasto – wspólne wątki w modelach Le Corbusiera, Aillauda i Bofilla
6. Zakończenie – w stronę estetyki architektury socjalnej
Bibliografia
Spis ilustracji
Indeks osobowy
