Tematem książki jest relacja film – filozofia – paradygmat polskiego romantyzmu. Autor uwzględnia uwarunkowania historyczne, a także współzależność filozofii i filmu oraz myśli i filmu. Konfrontuje triadę romantycznego myślenia o egzystencji: melancholia – tragizm – ironia romantyczna z rozwiązaniami wykorzystanymi przez polskich filmowców. W książce znajdują się interpretacje scen i sekwencji z filmów Kuby Czekaja, Macieja Drygasa, Andrzeja Jakimowskiego, Jana Komasy, Marka Koterskiego, Pawła Pawlikowskiego, Wojciecha Smarzowskiego, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Zanussiego, Edwarda Żebrowskiego i Andrzeja Żuławskiego. Dominującym przedmiotem tych interpretacji jest śmierć, zwłaszcza samobójcza, traktowana jako skrajny przykład zastosowania paradygmatu romantycznego.
Książka wykorzystuje prace Marii Janion i polskich filmoznawców: Alicji Helman, Marcina Marona, Andrzeja Zalewskiego. Ważne są w niej odwołania do prac filozofów i filmoznawców aktywnych w obszarze międzynarodowym: Roberta Sinnerbrinka z jego romantyczną „film-filozofią”, Richarda Allena, Stanleya Cavella, Paula Coatesa, Gillesa Deleuze’a, Daniela Framptona, Bernda Herzogenratha, Johna Mullarkeya, Davida N. Rodowicka, Richarda Rorty’ego.
Autor spogląda na paradygmat romantyczny także jako na zjawisko z dziedziny epistemologii. Ważne są dla niego praca wyobraźni, subiektywizm będący kontynuacją romantycznego indywidualizmu i osiągany dzięki ironii romantycznej dystans, który może służyć poznaniu, ale także zakwestionowaniu jego sensu. Daje nową odpowiedź na pytanie, czy paradygmat polskiego romantyzmu może ożywić film polski i wspomóc badania nad nim. A także – jak film może zmienić rozumienie paradygmatu i jego roli w kulturze.
Krzysztof Kopczyński – profesor uczelni w Instytucie Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego, doktor habilitowany sztuk filmowych, doktor nauk humanistycznych (promotorka rozprawy Recepcja Mickiewicza w zaborze rosyjskim w latach 1831-1855 – prof. Maria Janion), dokumentalista. Główne zainteresowania naukowe: film polski, film dokumentalny, romantyzm, filozofia filmu, edukacja filmowa i medialna. Reżyser dokumentów Kamienna cisza (2007) i Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz (2015) pokazywanych i nagradzanych w kilkudziesięciu krajach. Członek Europejskiej Akademii Filmowej, Polskiej Akademii Filmowej, Stowarzyszenia Filmowców Polskich i Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. ORCID 0000-0002-6702-6374 www.eurekamedia.info
Podziękowania
Wprowadzenie. CEL KSIĄŻKI, STRUKTURA I OGRANICZENIA
Część I. PARADYGMAT ROMANTYCZNY, CZYLI „NIEWYCZERPYWALNE BOGACTWO ZNACZEŃ”
1. Paradygmat romantyczny według Marii Janion – próba podsumowania
1.1. Od narodzin do zmierzchu
1.2. Problemy z opisem
1.3. W uniwersum rodzących się upiorów
2. Pogranicza i rozszerzenia
2.1. Świat poznawany i świat rzeczywisty
2.2. O władzy wyobraźni
2.3. Nowa teoria ironii artystycznej
2.4. Powrót do rzeczy. Paradygmat romantyczny i paradygmat fenomenologiczny
2.5. Dygresja. O spojrzeniu Mickiewiczowskiego Pielgrzyma
3. Współczesna wizja paradygmatu polskiego romantyzmu
Część II. PARADYGMAT POLSKIEGO ROMANTYZMU A FILM – STUDIUM KONCEPCYJNE
4. Film jako filozofia – wybrane ujęcia problemu
4.1. „Nieprzerwany komentarz do krótkiego tekstu filozofii”
4.2. Idee i fantazje
5. Romantyzm i kino – trzy perspektywy
5.1. Filmowe myśli Marii Janion
5.2. „Idee i wyobrażenia romantyczne w filmach polskich reżyserów 1947–1990”
5.3. W stronę romantycznej filozofii filmu
6. Film w świecie paradygmatów
6.1. O paradygmatycznych skłonnościach filmu
6.2. Filmowe upodobania paradygmatu romantycznego
6.3. Dodatek. Co to jest „film polski”?
Część III. SZKICE ZE ŚMIERCIĄ W TLE
7. Choroba epidemiczna
7.1. Melancholijny paradygmat romantycznego samobójstwa
7.2. Wołanie o pomoc
7.3. Orientacja tragiczna
7.4. „Tak został wychowany naród polski”
8. „Ważniejsze niż to, co jest naprawdę”
Epilog. CZEKAJĄC NA KRÓLA-DUCHA
Nota wydawnicza
Bibliografia
Summary
Lista ilustracji
Indeks filmów
Indeks osób
Krzysztof Kopczyński
Krzysztof Kopczyński – profesor uczelni w Instytucie Polonistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego, doktor habilitowany sztuk filmowych, doktor nauk humanistycznych (promotorka rozprawy Recepcja Mickiewicza w zaborze rosyjskim w latach 1831-1855 – prof. Maria Janion), dokumentalista. Główne zainteresowania naukowe: film polski, film dokumentalny, romantyzm, filozofia filmu, edukacja filmowa i medialna. Reżyser dokumentów Kamienna cisza (2007) i Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz (2015) pokazywanych i nagradzanych w kilkudziesięciu krajach. Członek Europejskiej Akademii Filmowej, Polskiej Akademii Filmowej, Stowarzyszenia Filmowców Polskich i Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. ORCID 0000-0002-6702-6374 www.eurekamedia.info
