Książka ta jest próbą diagnozowania nowej sytuacji literatury w społeczeństwie medialnym, kształtowanej za sprawą procesów słyszenia i praktyk słuchania, a jednocześnie sytuacji komparatystyki (i szerzej: literaturoznawstwa) jako dyscypliny uprawianej w charakterystycznych dla współczesnej kultury warunkach intermedialności. W centrum uwagi pozostają trzy zasadnicze kwestie: po pierwsze, fenomen słyszenia/słuchania w świecie XX i XXI wieku (ekspansywność dźwięku, kakofonia medialna, hiperestezja słuchowa, doświadczenie akuzmatyczne związane z różnymi formami słuchania pośredniego); po drugie, reperkusje doświadczenia audialnego w przypadku literatury nowoczesnej (procesy słyszenia i praktyki słuchania wpływające na twórczość literacką i sposób funkcjonowania literatury w społeczeństwie medialnym); po trzecie – w konsekwencji – możliwość wykorzystania w dzisiejszej refleksji literaturoznawczej wiedzy z zakresu nowych badań nad dźwiękiem i tym samym przekraczania ograniczeń tradycyjnego literaturoznawstwa monomedialnego. Proponowane interpretacje twórczości przedstawicieli pierwszych awangard, zapisów Witolda Hulewicza, nietypowych przekładów Stanisława Barańczaka czy poezji i realizacji głosowych Tadeusza Różewicza ujawniają rozmaite konsekwencje bycia w dźwięku. Szeroko rozpatrywane nowoczesne doświadczenie audialne prowadzi do sformułowania głównej tezy: literaturę jako taką – w realiach społeczeństwa medialnego, w kulturze akuzmatycznej – proponuję traktować w kategoriach nie tylko pisma (zgodnie z utrwaloną tradycją literaturoznawczą), lecz skryptoralności – jako fenomen pisma i zarazem fenomen głosu (dźwięku).
Andrzej Hejmej, prof. dr hab., zatrudniony w Katedrze Teorii Literatury Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor książek Muzyczność dzieła literackiego (2001, 2002, 2012; wyd. ang.: Musicality of a Literary Work, 2018), Muzyka w literaturze. Perspektywy komparatystyki interdyscyplinarnej (2008, 2012; wyd. ang.: Music in Literature: Perspectives of Interdisciplinary Comparative Literature, 2014), Komparatystyka. Studia literackie – studia kulturowe (2013; wyd. ang.: Comparative Literature: Literary Studies – Cultural Studies, 2018); redaktor tomu Muzyka w literaturze. Antologia polskich studiów powojennych (2002), współredaktor tomów Intersemiotyczność. Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie) (2004), Dysonanse. Twórczość Stefana Kisielewskiego (1911–1991) (2011), Transpozycje. Muzyka w nowoczesnej literaturze europejskiej (2016), Pasaże Witolda Hulewicza (2017), współredaktor antologii Archiwum dyscypliny. Historie i teorie nowoczesnej komparatystyki od Herdera do szkoły amerykańskiej (2022) oraz Literatura światowa i przekład. Historie i teorie nowoczesnej komparatystyki od szkoły amerykańskiej do biohumanistyki (2022).
WPROWADZENIE
W kulturze dźwięku. Słuchanie literatury
I. Antropologia (audio)wizualności
II. Fenomen dźwięku i sound studies
III. W rozszerzonej audiosferze
IV. Literatura: głos i skryptoralność
V. W stronę antropologii audiowizualności
Część pierwsza
SPOŁECZEŃSTWO MEDIALNE – INTERMEDIALNOŚĆ – LITERATURA
Literatura w społeczeństwie medialnym
I. Społeczeństwo medialne
II. Literatura: teksty – intermedia – hiperteksty
III. Media – intermedialność – komparatystyka literacka
IV. Literaturoznawstwo (przyszłości)
Intermedialność i transpozycje intermedialne
I. Trzy wymiary intermedialności
II. Literatura intermedialna i percepcja polisensoryczna
III. Inter textus – inter artes – inter media
IV. Transpozycje intermedialne
V. Uniwersytet – działanie komparatystyczne
Komparatystyka intermedialna
I. Rewizja komparatystyki
II. Komparatystyka i badania intermedialne
III. Intermedialność – fenomen współczesnej kultury
IV. Przypadek literatury intermedialnej
V. Nowa antropologia audiowizualności
Część druga
JĘZYK I DŹWIĘKI NOWOCZESNOŚCI
Słyszeć poprzez język. Pogłosy awangardy
I. Słyszenie i język (awangardowy)
II. „Dźwięk-hałas” i „język-hałas”
III. Symultaniczność i partytury (dźwiękowe)
IV. Pogłosy awangardy: nowe dźwięki i nowoczesność
Dźwięk – doświadczenie audialne – nowoczesność. Witolda Hulewicza „słyszenie kultury”
I. W Hulewiczowskim świecie dźwięków
II. „Sztuka słuchowa”: słuchowisko radiowe
III. Radio – „uchem świata”
IV. Dźwięki języka i poezji
V. Zapowiedzi antropologii dźwięku
Część trzecia
LITERATURA I DOŚWIADCZENIE AKUZMATYCZNE
Literatura w kulturze akuzmatycznej
I. Doświadczenie akuzmatyczne
II. Słuchanie (bez)pośrednie i kultura akuzmatyczna
III. Literatura: ciało, język, głos
IV. Głos in praesentia i głos in absentia
Słuchający Stanisław Barańczak: przekład i akuzmatyka
I. Ascoltando i doświadczenie akuzmatyczne
II. Sytuowanie języka-w-dźwięku
III. Con passione
IV. Status tłumaczeń (i kontrafaktura)
V. Translatio
Część czwarta
DŹWIĘKOWE ARCHIWUM LITERATURY
Słuchanie literatury w społeczeństwie medialnym
I. Hyperaesthesia: nowoczesne słyszenie/słuchanie
II. Słuchanie i literatura nowoczesna
III. Oralność (z)mediatyzowana
IV. Słuchanie literatury
V. Nowoczesna antropologia audiowizualności
(Nie)obecny głos. W podwójnym archiwum Tadeusza Różewicza
I. Archiwum literatury i skryptoralność
II. W podwójnym archiwum Różewicza
III. Głos Różewicza: tryb wokalności 1
IV. Poezja – „etre a l'ecoute” – „forma w ruchu”
Część piąta
INTERMEDIALNOŚĆ, KOMPARATYSTYKA I DZIAŁANIE INTERDYSCYPLINARNE
Badania intermedialne i nowa humanistyka
I. „Kakofonia medialna”
II. Rekonfiguracja: od intertekstualności do intermedialności
III. Literatura/medialitura i nowa humanistyka
Interdyscyplinarność en passant i komparatystyka literacka
I. „Umysł (inter)dyscyplinarny”
II. Idea interdyscyplinarności i krytyczne przewartościowania
III. Interdyscyplinarność w komparatystyce literackiej
IV. Działanie interdyscyplinarne
Bibliografia
Nota bibliograficzna
Indeks rzeczowy
Indeks osobowy
