Książka stanowi monografię filozofii politycznej Hegla ujmowanej w perspektywie dwóch zjawisk granicznych dla jego systemu: wojny i motłochu. Oba fenomeny społeczno-historyczne nie pozwalają gładko się wpisać w Heglowską teorię polityczną: są jej ślepą plamką, która stawia opór i otwiera na niedające się opanować sprzeczności. Myśliciel czyniący ze sprzeczności podstawową zasadę swojej filozofii zostaje tym samym zaskoczony sprzecznościami, których nie potrafi skutecznie pojednać. To napięcie pomiędzy filozoficzną teorią antagonizmu a rzeczywistym antagonizmem społecznym – zewnętrznym w wojnie pomiędzy narodami oraz wewnętrznym w eksplozji motłochu w społeczeństwie kapitalistycznym – jest centralnym zagadnieniem książki. Autor, rekonstruując myśl polityczną Hegla, prowadzi także dyskusję z najważniejszymi komentarzami i interpretacjami niemieckiego filozofa, od Karola Marksa począwszy, przez Alexandre’a Kojève’a i György’a Lukácsa, na Marku Siemku i Slavoju Žižku skończywszy.
„Może przesadzam, ale mówię to z najgłębszego przekonania, tekst pracy wygląda jak Luwr. W każdej sali – rozdziale, podrozdziale czy podpunktach – stajemy przed kolejnymi obrazami. I trudno zatrzymać wzrok przy jednym, gdyż autor – wciągając czytelnika do lektury – prowadzi do kolejnego obrazu”.
[z recenzji Profesora Wojciecha Kaute]
„Zamysł radykalnego i pogłębionego odczytania w filozofii Hegla zasady antagonizmu jako fundującej nowoczesną polityczność, a także ukazania wojny i motłochu jako ‘granic’, ‘ograniczeń’ i ‘przeszkód’ w rozwoju systemu etyczności i społeczeństwa obywatelskiego (…) zrealizowano w sposób przemyślany, udokumentowany, przekonujący i oryginalny”.
[z recenzji Profesor Ewy Nowak]
Bartosz Wójcik (ur. 1990), filozof i historyk idei. Adiunkt w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk. W 2022 roku obronił tam doktorat poświęcony wojnie i motłochowi w filozofii Hegla. W latach 2017−2022 realizował w ISP PAN projekt badawczy Filozofia negatywności Hegla i Žižka finansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki. Jest redaktorem naczelnym czasopisma naukowego „Praktyka Teoretyczna”. Publikował liczne artykuły i recenzje naukowe, na łamach min. „Civitasu”, „Kronosa”, „Tekstów Drugich”, „Widoku”, „FA-artu” i „Athenaeum”.
Lista zastosowanych skrótów
Przedmowa
Podziękowania
Wstęp: Hegel, dialektyka, polityka
Początek i metoda
Przewodnik po książce
Mapa recepcji
Słownik pojęć
Dialektyka i spekulacja
Rozum i rozsądek
Negatywność, czyli podmiot i substancja
Sprzeczność
Przygodna konieczność
Dialektyka i nie-dialektyka, czyli „resztka”
Dialektyka Pana i Sługi, czyli uznanie
I. Rozum na wojnie
1. Rewolucja, wojna, naród
„Niemiecka mizeria”
Rewolucja na wojnie
Powstanie narodu
2. Antynomie wiecznego pokoju
Republika moralności
Pokój oświecenia
Wzniosłość wojny
3. Uniwersalna wojna ludu pierwotnego
Państwo rozumu
Ekonomia polityczna wojny
Nacjonalizm Urvolk?
II. Wojna Hegla
1. Niemiecki kryzys i francuska nowoczesność
„Chrześcijaństwo wyludniło Walhallę”
Od greckiego wojownika do rzymskiego żołnierza
Wojna – zdrowie państwa
Upadek Rzeszy
Niemiecki Tezeusz
2. Dialektyka wojny
„Tragedia w łonie etyczności”
Od wojny, „etycznego zdrowia narodów”…
…do wojny jako „powrotu stanu natury”
Wojownicy ogólności
„Przestępstwo w imię tego, co ogólne”
3. „Dusza świata na koniu”
Napoleon w Jenie
W blasku Cesarza
Reforma i rebelia
Upadek herosa
Restauracji nigdy nie było
Dawne prawo i nowy ustrój
„Berliński mędrzec”
Reakcyjna legenda
III. Polityka Hegla
1. Nowoczesne państwo wolności…
Polityka interpretacji polityki Hegla
Szary świt filozofii
Od prawa do moralności… i z powrotem
W poszukiwaniu nowoczesnej Sittlichkeit
2. …z jego rozumnymi instytucjami…
Progresywna teoria społeczeństwa
Nowoczesna rodzina nuklearna
Kapitalistyczne społeczeństwo obywatelskie
Praworządne państwo opiekuńcze
Stany zapośredniczenia
Konserwatywna filozofia państwa i jej wrogowie
Organizm polityczny etyczności
Monarchia spekulatywna
Przedstawicielstwo bez ludu
3. …i „ślepą plamką”
Kapitalizm, czyli ubóstwo
Dialektyka motłochu
Od nędznego przedmiotu do wulgarnego podmiotu
Odpowiedź Hegla
Zagłada świata nowoczesnego
Wojna, czyli ostateczne rozwiązanie
Zakończenie: „Dzieje jako pobojowisko”
Dzieło niepopularne
„Hegel w sądzie Aszantów”
Schlachtbank
Wolność na końcu historii
Aneks: Schemat organizacji Heglowskiego państwa
Bibliografia
Indeks nazwisk
check_circle
check_circle