Seria HORYZONTY NOWOCZESNOŚCI. Tom 18

SPIS TREŚCI

Część I: GENEZA NOWOCZESNEJ ESEISTYKI FILOZOFICZNEJ

Tekst filozoficzny jako przedmiot kompetencji poetyki historycznej

Dekonstrukcja i neopragmatyzm o problemie literackości filozofii
Poetyka tesktu filozoficznego i retoryka dyskursu

Pisarstwo z pogranicza filozofii i literatury: rys historyczny

Między fragmentem a całością: romantyczne antecedencje eseidtyki nowoczesnej

Filozofia a literatura: perspektywa wczesnomodernistyczna

Część II: GATUNKI NOWOCZESNEJ WYPOWIEDZI FILOZOFICZNEJ

Wprowadzenie

Nowoczesny dialog filozoficzny

Formy dialogiczne w literaturze przełomu XIX i XX wieku
Dialogi Stanisława Brzozowskiego

Portret jako gatunek wypowiedzi filozoficznej (od Patera do Micińskiego)

Portret imaginacyjny: Pater, Brzozowski
Portret filozoficzny: Valery, Miciński

Filozoficzny dziennik intymny: de Biran, Amiel, Elzenberg

Maine de Biran: studiowanie siebie samego
Amiel: umykając "ja"
Henryka Elzenberga Kłopot z istnieniem: autoprezentacja podmiotu, konstrukcja tekstu

Nowoczesne formy eseistyczne w piśmiennictwie polskim
Esej nowoczesny: zwiastun, tęsknota, parergon
Esej w literaturze polskiej przełomu XIX i XX wieku
Esej i eseizacja a gatunkowość nowoczesnej wypowiedzi filozoficznej

Część III: NOWOCZESNE DYSKURSY ESEISTYCZNE: BRZOZOWSKI, MALINOWSKI, MICIŃSKI

Wprowadzenie

"Myśli są jeszcze niegotowe". Pisarstwo filozoficzne Stanisława Brzozowskiego

Maska i twarz. Technika portretu intelektualnego w pismach Brzozowskiego
Filozofia jako autobiografia
Esej, system, całość
Prawda, język, tekst

"Żywy człowiek, żywy język, żywe, pełnokrwiste fakty". Pisarstwo antropologiczne Bronisława Malinowskiego

Uczony, kochanek, esteta. O dzienniku Bronisława Malinowskiego.
Jedność dzieła etnograficznego. Diary a monografie terenowe

Na pograniczu dwóch kultur. Narracja w Polowaniu na duchy na morzach południowych oraz w Argonautach Zachodniego Pacyfiku

"Przywrócenie życia słowom". Pisarstwo filozoficzne Bolesława Micińskiego

esej contra słownik. Micińskiego koncepcja filozoficznego pisarstwa
Marginesy, bibeloty, ornamenty: konstrukcja i recepcja Podrózy do piekieł


PRZECZYTAJ FRAGMENT

Wprowadzenie

Gest przekraczania granic pomiędzy filozofią a literaturą, w swej postaci znamiennej dla nowoczesności, dokonuje się przede wszystkim na płaszczyźnie, którą można by określić jako modalną, gdyż obejmuje ona całą strukturę wypowiedzi i jej specyficzne właściwości. Nie znaczy to jednak, że gatunkowość jest dla nowoczesnej wypowiedzi filozoficznej cechą nieistotną, przygodną, funkcjonującą jedynie jako odziedziczony po tradycji spadek i traktowaną, w najlepszym przypadku, jako retoryczny ozdobnik. Wręcz przeciwnie - filozoficzne pisarstwo przełomu XIX i XX wieku chętnie i, jak można sądzić, w pełni świadomie sięgało po różne formy gatunkowe, odpowiednio je modyfikując, przekształcając i wykorzystując jako nośny instrument, pozwalający w sposób pełniejszy, doskonalszy wyrazić wiele zagadnień charakterystycznych i podstawowych dla nowoczesnej refleksji nad podmiotem, poznaniem czy też kulturą.
Sam problem gatunków w filozofii jest, oczywiście, zagadnieniem tak dawnym, jak sama refleksja filozoficzna, choć profesjonalna, akademicka lektura tekstów filozoficznych stosunkowo rzadko, jak się wydaje, brała pod uwagę ich specyficzny kształt gatunkowy, to, w jaki sposób są zbudowane, ukształtowane, w jaki sposób komunikują wyrażane treści. Rzadko też dostrzegała znaczenie czynników konstrukcyjnych dla semantyki wypowiedzi filozoficznej, którą traktowano najczęściej jako w pełni przejrzystą, „obojętną" na specyficzny tekstowy kształt, jaki przybierała. Gatunkowość, czy może raczej ugatunkowienie tej wypowiedzi jest, bez wątpienia, jednym z tych czynników, które ową przejrzystość zakłócają, mącą, pokazują bowiem, że tekst filozoficzny odnosi się nie tylko do rzeczywistości pozatekstowej, lecz także do rzeczywistości tekstowej, w tym przypadku - do tradycji gatunkowej, której jest częścią i która jest istotnym czynnikiem wpływającym na odczytanie dzieła filozoficznego.
Cztery gatunki - dialog, portret, autobiografia oraz esej - wypada uznać za szczególnie istotne dla nowoczesnej wypowiedzi filozoficznej. Wszystkie posiadają bogatą tradycję, sięgającą w przypadku dialogu i portretu (jeśli za jego prototyp uznać tzw. charaktery, których twórcą był m.in. Teofrast) starożytności, zaś w przypadku autobiografii oraz eseju - początków nowożytności.

HORYZONTY NOWOCZESNOŚCI poświęcone są prezentacji studiów nad tymi nurtami w literaturze, teorii, filozofii i historii kultury, których specyfikę określają horyzonty nowoczesności. W monografiach oraz zbiorach prac polskich i tłumaczonych, składających się na kolejne tomy serii, problematyka nowoczesności stanowi punkt dojścia, obszar centralny bądź przedmiot krytycznych odniesień i przewartościowań - pozostając niezmiennie w kręgu zasadniczych badawczych zainteresowań.