Seria Horyzonty Nowoczesności, tom 137
Trzy pojęcia, które zostały przywołane w tytule tej książki – materializm, ateizm, immanencja – stanowią jej główną ogniskową i przedmiot dyskusji. Po pierwsze, materializm. Pojęcie to sygnalizuje zasadniczą intencję ontologiczną książki, tj. obronę materializmu i odrzucenie pokusy immaterializmu we wszystkich postaciach – spirytualizmu, idealizmu, konstruktywizmu. Po drugie, ateizm. Przyjmował on w historii filozofii wiele form i najczęściej był filozofią wojującą przeciw zastanym formułom teizmu, panteizmu, deizmu. Ateizm to odwrót od filozofii, która byłaby terminologicznym i pojęciowym spadkiem po teologii i pochylałaby się przed potęgą religii i siłą języka teologicznego. Autor pyta w tej książce o właściwą formułę ateizmu współczesnego. Po trzecie, immanencja i postulat dochowania wierności immanencji. W najprostszej postaci brzmi on: nigdy nie posługuj się w myśleniu formułami i figurami transcendencji, nawet jeśli pozornie jest to usprawiedliwione koniecznością wyjaśnienia ruchu, sprzeczności, procesu stawania się, przeobrażania się, transmaterializacji. Analizowane zdarzenie, czymkolwiek by ono nie było – życiem, mózgiem, umysłem, myśleniem, językiem, moralnością, normą, polityką, sprawiedliwością, twórczością, sztuką lub nauką – musi zostać wyjaśnione w obrębie i za sprawą zasobów pojęciowych dostępnych w chwili „wydarzenia”. Materializm wyzwala nieufność wobec pojęć, które chcą dominować nad „proletariackim” i „plebejskim” składem świata. Nawet idee muszą być z tego świata i nawet pojęcia muszą odnaleźć się „w świecie” i to nie jako wzorce lub kształty, ale jako nietrwałe „granice” zbiorów. Ateizm natomiast to sposób myślenia o materii bez Dyrygenta, bez Architekta, bez Programisty. Ateizm dziś nie jest tylko formą negacji istnienia Boga, lecz raczej formą domagania się czujności wobec wszystkich jego sobowtórów. Z tego wynika konieczność trzeciej kategorii – immanencji, która nakazuje odmowę poszukiwania fałszywej transcendencji. Projekt przyszłej heteroontologii to projekt immanentnego materializmu ateistycznego.
Książka Szymona Wróbla jest poniekąd podwójnie autorska. Z jednej bowiem strony napisana została z własnej perspektywy myślowej, ukazującej preferencje autora, w której świetle krytycznie rozważa on i problematyzuje obszerny materiał filozoficzno-historyczny. W tym wymiarze jest dziełem godnego podziwu wysiłku analityczno-krytycznego. Z drugiej strony, w jego rezultacie i nie stroniąc od intelektualnego zaangażowania na rzecz własnych pozycji, autor wskazuje kierunek i perspektywę możliwych rozwiązań rozważanych problemów i poprzez nie zarysowuje pozytywny horyzont swej przyszłej – tak należy rozumieć podtytuł: Notatki do przyszłej heteroontologii – koncepcji filozoficznej. […] Z powyższych względów nie mam najmniejszego oporu przed określeniem tej książki jako znakomitej.
Dr hab. Paweł Pieniążek, prof. UŁ
Szymon Wróbel nie tylko przybliża czytelnikowi w swojej rozprawie cały arsenał kluczowych filozoficznych pojęć, wykazując, jakie specyficzne znaczenie przybrały one w przywoływanych współczesnych filozoficznych koncepcjach. Podejmuje również wysiłek ich redefinicji zgodnie z podjętym zamiarem zaproponowania własnej koncepcji materializmu. Istotnym walorem pracy jest to, że ten zamiar realizuje, sięgając zarówno po wybrane koncepcje z dotychczasowej tradycji filozoficznej (epikureizm, transcendentalizm tradycji Kantowskiej, dialektyka Hegla i in.), jak i z szeroką gamą koncepcji współczesnych. Godna podziwu jest znakomita orientacja autora w jej głównych twierdzeniach oraz wdawanie się w pasjonujące dyskusje z jej rozlicznymi ujęciami. […] W jego książce widzę przede wszystkim rzetelne, a zarazem niekonwencjonalne, wprowadzenie do kluczowych koncepcji filozofii i humanistyki współczesnej, w którym autor wyczula nas na głębokie zmiany, jakie się w nich dokonały na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat, obojętnie czy nazwiemy je poststrukturalizmem, postmodernizmem, czy – jak proponuje – postfundamentalizmem.
Prof. dr hab. Paweł Dybel, IFiS PAN
WSTĘP
Zwrot
Stawanie się i niekompletność
Materializm
Ateizm
Immanencja
Dialektyka
Filozofia jako akt wyboru
Popęd spekulatywny
CZĘŚĆ PIERWSZA: MATERIALIZM
Rozdział 1. Jak być dobrym materialistą?
Różnicowanie
Materializm bez materii
Materializm w świecie i poza światem
Realna abstrakcja
Historyczność i ruch
Zagłada
Upodmiotowienie
Budzenie przedmiotów ze snu
Niewiedza
Rozdział 2. Absolut albo obietnica dotarcia do zewnętrzności
Postęp i dogmat
Myśl i absolut
Zewnętrzność i transcendentalizm
Inwersja i ucieleśnienie
Wielość albo poza Jedno
Odejmowanie i efekt struktury
Jednoznaczność i matematyka
Absolutna przygodność i bezprawie
Niesprzeczność albo myślenie i istnienie
Sprzeczność i granica
Rozdział 3. Podmiot jako miejsce wymuszenia. Pusta pozycja Alaina Badiou
Mnogość i to, co generyczne
Od matematyki do teologii
Pustka: imię własne bytu
Ontologizacja nieskończoności (Maszyna infinistyczna)
Ateizm trzech bogów
Ontologia przejściowa
Zdarzenie albo interwencja
Uwarunkowania filozofii
Teoria/praktyka podmiotu
Materializm łaski
Wierny, reaktywny, obskurancki (podmiot)
Rozdział 4. Miejsce prawdy. Litera i cyfra
Ancestralność i nieświadomość
Tu mówi Prawda
Religia, nauka, analiza
Eros i Logos
Etyka (Pragnienie i Nie-istnienie)
Tam, gdzie jestem, tam nie myślę
Tam, gdzie myślę, tam nie jestem
Rozdział 5. Poza metafizyką jednoznaczności i wieloznaczności. Wokół ontologii Gilles’a Deleuze’a
Metafizyka postfundamentalna
Style ekspresji metafizycznej
Przesłanki zwrotu ontologicznego. Problem świata
Ontologia jednoznaczności albo prawda relacji
Rytm bycia albo inzystencja
Polityka i ontologia
Próba wyjścia poza metafizykę jednoznaczności i wieloznaczności
Wielość albo poza jednym i mnogim
Widmo niezróżnicowania albo perpleksja
Implikacje albo możliwość dalszego myślenia
Rozdział 6. Arbitralność znaku pustego
Euklides i Cantor (Aksjomatyka)
Absolutność i arbitralność
Iteracja, reiteracja, powtórzenie
Powrót cyfry (Liczba pulsująca)
CZĘŚĆ DRUGA: ATEIZM
Rozdział 1. Możliwość ateizmu i ateizm możliwości
Pojęcie ateizmu albo ateizm pojęcia
Ustanowienie ateizmu – albo „bóg na uwięzi”
Faktysze albo nowi czarodzieje
Gra w chowanego albo pozór ateizmu
Bóg albo jego nowoczesne losy
Szaleństwo ateizmu albo zwykła pomyłka
Śmiertelny bóg albo „ateizm płaski”
Ateizm pojęciowy albo wytwarzanie idoli
Praktyka albo nienawiść do ateizmu
Ateistyczny witalizm
Rozdział 2. Boska inegzystencja Quentina Meillassoux
Cztery figury: kapłan, ateista, buntownik, filozof
Ex nihilo
Nieśmiertelność tu i teraz
Dla kogo jest sprawiedliwość? (Śmiertelni)
Symbolizacje
Historia (Zmartwychwstania)
Rekonstrukcja życia (Dziecko)
Filozof wobec bluźnierstwa i bałwochwalstwa
Rozdział 3. Ray Brassier: pustka bytu albo nihilizm niezdegenerowany
Interesy rozumu i interesy życia
Mózg w naczyniu (Świat w mózgu)
Tanatoza oświecenia
Intuicja intelektualna
Realne (Obiekty częściowe, Całości fragmentaryczne)
Rozdział 4. Filozofia jako organ zagłady wszystkiego
Zawias bytu i myśli
Immanencja wewnętrzna i zewnętrzna
Pustka, która podwaja siebie
Czas i śmierć
Wszystko jest już martwe
CZĘŚĆ TRZECIA: IMMANENCJA
Rozdział 1. Logika negacji
Komentarze (Konfuzja translacji)
„Nie” jako „tak”
Opór Lacana
Wycięcie i skrzyżowanie
Tessera
Rozdział 2. Kontr-akcja: der absoluter Gegenstoss
Rozpadanie się (Ungrund)
Dziki Hegel (Nie ma Innego Wielkiego Innego)
Istnieje nie-związek (Zranienie)
Niepowodzenie jako forma sukcesu
Seks i dezorganizacja
Ignorancja i ontologia
Podmiot wiedzy absolutnej (Ontobójstwo)
Bête noire
Rozdział 3. Materializm „mniej niż nic” Slavoja Žižka
Wolność (Wybór życia)
Trzeci element (Impas różnicy)
Odejmowanie, okrążanie, błądzenie
„Aufhebung w dół”
Klinamen (Popęd i pragnienie)
Rozdział 4. Seks jako miejsce związania bytu i Realnego
Pępek albo seks jako pojęcie
Maszyny do seksualizacji i deseksualizacji świata
Ontologiczny fantazmat Quentina Meillassoux
Życie jako kontynuacja śmierci (Zmęczenie)
Nieinkluzywna dysjunkcja (Wyczerpanie)
Ontologizacja i deontologizacja Realnego
Psychoanalityk i sofista
Rozdział 5. Plastyczność, przygodność, wirtualność
Wieczna ironia ontologii
Kalkulacja
Wirtualność i koncepcja dwóch śmierci
Niedostrzegalne
Stawanie się bez czasu
Jak możliwa jest myśl?
Czas kosmotechniki
Immanencja norm
Urządzenie algorytmiczne
Rozdział 6. Od stołu bilardowego do gorączki kwantowej
Światy możliwe
Przyszłe losy kuli bilardowej
Deficyt narracji
Skok kwantowy
Anomalia
Zniknięcie rzeczywistości
KODA: Esej o obojętności
Ogólna obojętność
Formacje fasadowe
Rozdawanie jadłospisów podczas klęski głodu
Naciek
Słuchawka telefoniczna pracująca z chłodem
Italski Faust
Człowiek myśli
Popęd ze świadomością tego popędu
Afekt przeciwny
Conatus (poza popędem śmierci)
Kleszcz
Perkusja
NOTA BIBLIOGRAFICZNA
BIBLIOGRAFIA
INDEKS POJĘĆ
INDEKS NAZWISK
SUMMARY
check_circle
check_circle
