Seria Projekty Komparatystyki
Książka Mariusza Pisarskiego przekonująco udowadnia, że literaturoznawstwo, studia kulturowe i humanistyka w ogólności powinny włączać interaktywne fikcje i – szerzej – literaturę elektroniczną do swoich badań. Figury obecności w cyfrowych mediach to praca dojrzała, napisana językiem naukowym, opartym na precyzyjnej terminologii, ale jednocześnie stylem przejrzystym i jasnym; praca charakteryzująca się nowatorskimi propozycjami, oryginalnością, a także doniosłymi naukowo wnioskami. To niezwykle cenne przedsięwzięcie. I też przekonująco udowodnione. Mariusz Pisarski proponuje w swojej książce systematyzację badawczą i konkretne instrumentarium, sięga do poetyki i retoryki, przymierzając je do literatury elektronicznej (nie darmo tytuł jednego z rozdziałów brzmi: Cyfrowa retoryka i semiopoetyka). Wart docenienia jest też fakt, że badacz z powodzeniem i pełną swobodą przemieszcza się po obszarach retoryki, poetyki, antropologii kultury i antropologii literatury i zarazem najnowszych konstatacji na temat przemian literackich.
prof. Anna Łebkowska
Figury obecności w cyfrowych mediach to książka w pełni autorska, wnosząca pierwszorzędny wkład twórczy w rozwój literaturoznawstwa cyfrowego, w szczególności cyfrowej semiopoetyki, postrzeganej jako składnik ewolucyjny poetyki i retoryki, zmieniających się wraz z rozwojem tekstów wieloznakowych i interaktywnych w retorykę i poetykę semiotyczną i sprawczą – angażującą w kształtowanie warstwy wyrażania tekstu i znaczeń tekstowych działania użytkownika oraz warstwę programistyczną. Mariusz Pisarski odkrywa i charakteryzuje figury, które bądź to uzyskują nowe reprezentacje w cyfrowym środowisku, bądź to są przez nie kreowane. Proponuje doskonale udokumentowane i przekonujące innowacje w zakresie figur tekstowych sprawczej semiopoetyki i szeroko rozumianej retoryki. Tym samym twórczo uczestniczy w tworzeniu języka opisu cyfrowego świata. Książka Mariusza Pisarskiego jest pozycją obowiązkową dla badaczy literatury i szerzej – kultury cyfrowej, ale również pozycją ważną dla nowoczesnego literaturoznawstwa, kulturoznawstwa i medioznawstwa oraz tych odbiorców i uczestników współczesnej, cyfrowej sztuki (i szerzej kultury), którzy poddają ją pod refleksję.
prof. Ewa Szczęsna
Mariusz Pisarski – badacz, producent i promotor literatury elektronicznej, założyciel pisma „Techsty. Literatura i nowe media”. Jest autorem cyfrowych adaptacji klasyki literackiej, m.in. internetowej powieści paragrafowej Bałwochwał na podstawie opowiadań Brunona Schulza oraz hipertekstowej adaptacji Pamiętnika znalezionego w Saragossie Jana Potockiego, kolaboratywnej powieści Piksel Zdrój, a także tłumaczem hipertekstów literackich i producentem rekonstrukcji cyfrowych klasycznych dzieł literatury elektronicznej, takich jak utwory Michaela Joyce’a popołudnie, pewna historia (2013) czy Twilight. A Symphony (2022). Jako adiunkt w Katedrze Mediów i Komunikacji Społecznej Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie uczestniczy w międzynarodowych projektach naukowych w Polsce, Słowacji, Czechach i USA. Działa w Pracowni Badań Intersemiotycznych i Intermedialnych Uniwersytetu Warszawskiego, jest sekretarzem Centrum Badań nad Literaturą Elektroniczną na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, członkiem Literary Advisory Board oraz Electronic Literature Organization, a także współpracownikiem naukowym Electronic Literature Lab na Washington State University Vancouver. Współautor książki The Challenges of Born-Digital Fiction: Editions, Translations, and Emulations (z Dene Grigar, Cambridge 2023). Autor pierwszej polskiej monografii hipertekstu literackiego – Xanadu. Hipertekstowe przemiany prozy (Kraków 2013). Współredaktor monografii Remediation: Crossing Discursive Boundaries. Central European Perspective (z Bogumiłą Suwarą, Berlin–Bratislava 2019).
Publikacja ukazała się nakładem Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie i TAiWPN Universitas. Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki w ramach Programu Doskonała nauka II
Wstęp
Założenia
Cyfrowa retoryka i semiopoetyka
Omówienie rozdziałów
Rozdział I. Tropy cyfrowe
Tropy cyfrowe w perspektywie ewolucyjnej
Tropy materialne i cyfrowe
Symulakra i cyfrowe mimesis
Podłoże tropu cyfrowego
Metafora
Alegoria
Figury w powieści hipertekstowej popołudnie, pewna historia
Tekst-szrapnel – pionierskie figury animacji
Ślepe zaułki i sensoryczne klamry
Trop cyfrowy – sprzężenie zwrotne mimesis i diegesis
Rekursje i powroty – w stronę cyfrowej syllepsy
Alegoria performatywna
Syllepsa
Metalepsa
Hiperlepsa – wzmocniona figura obecności
Metafory interfejsowe – historia i rodzaje
Rozdział II. Cyfrowa podróż – motywy spaceru, żeglugi i eksploracji w splocie reprezentacji i recepcji
Hiperlepsa w książce artystycznej – Ulica Sienkiewicza w Kielcach
Performatywne metonimie J.R. Carpenter – wzdłuż wybrzeża, przed ekranem
Figury obecności w narracyjnych systemach hipertekstowych
Rozdział III. Motyw domu i jego realizacje w literaturze cyfrowej
Między technē a poiesis. Medium jako czynnik modelujący gatunki, tematy i figury
Konkretyzacja metafor w ewolucji i współistnieniu mediów – między drukiem a hipertekstem
Interaktywna fikcja – dom jako przestrzenna baza danych
Założycielski gatunek IF – dom w interaktywnej grze tekstowej Zork
Narracje tworzone zespołowo – MUD-y i Hipertekstowy Hotel
Hiperleptyczne ujęcia topiki miejsca w opowieściach tworzonych w Twine i w powieściach aplikacjach
Rozdział IV. Cielesny współudział użytkownika w tworzeniu figur obecności
Poezja, media i paradoks przedstawieniowy – współudział figur cyfrowych w reprezentacji realnego
Strategie obecności w mediach mieszanych – Uncle Buddy’s Phantom Funhouse
Pozatekstowe sposoby angażowania odbiorcy w tradycji analogowej i cyfrowej
Powieści aplikacje jako pole remediacji figur obecności
Hiperlepsa i metalepsa w Maginary Semyona Polyakovskiego. Między iluzją a antyiluzją
Rodzaje zwrotów do czytelnika w Maginary
Typy interakcji angażujące ciało: refleksje i pytania
Haptyczność i kinestezyjność – problemy metodologiczne
Immersja, emersja, dyspersja jako efekty figur obecności
Rozdział V. Efekt Elizy – konwersacja z komputerem jako figura obecności
Tradycja dialogu i personifikacja jako podłoże sztuki promptu
Między efektem Elizy a efektem Szkłowskiego – formy artystyczne wobec językowej sztucznej inteligencji
Generatory cybertekstowe a sztuczna inteligencja – krótka historia
Stanisław Lem jako pionier systemów konwersacyjnych, czyli Elektrybałt dziś
Alexa i jej literackie nakładki – (prawie) sztuczna inteligencja
Narodziny Lizy Gennart – społeczna obecność programów konwersacyjnych opartych na GPT
Między small data a big data – generatory autorskie wobec modeli LLM
Konwersacje ironiczne jako krytyka społeczna – Imperium Ducha
Test na pisarza – Kathryn Cramer kontra sztuczna inteligencja
Konstrukty obecności – podsumowanie
Zakończenie
Bibliografia
Spis ilustracji
Indeks osobowy
check_circle
check_circle