Książka jest monografią z zakresu składni predykatowo-argumentowej, poświęconą teorii i metodologii opisu przymiotnika jako wykładnika predykacji niezdaniotwórczej. Celem opisu jest ustalenie sposobów powierzchniowej realizacji treści propozycjonalnych w granicach grupy imiennej z akcesorycznym komponentem przymiotnikowym oraz zbadanie mechanizmów tworzenia struktur polipropozycjonalnych na przykładzie semantyczno-pragmatycznej analizy uwarunkowań współnominalizacji struktur predykatowo -argumentowych w postaci ciągów poliadiektywnych oraz składniowej koegzystencji propozycji jądrowej i adiunktywnej w formie zdaniowej. Poruszana w pracy problematyka wchodzi w obszar badawczy zarówno językoznawstwa teoretycznego, jak i polonistycznego, a w szczególności składni semantycznej, semantyki, pragmatyki oraz gramatyki tekstu.
SPIS TREŚCI
Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11
Rozdział I
Wprowadzenie: koncepcja opisu przymiotnika jako wyraŜenia
predykatywnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .15
I.1. Paradygmat badawczy: podstawowe załoŜenia i aparat pojęciowo-
terminologiczny modelu składni predykatowo-argumentowej . . . . . . . . . . 15
I.2. Cele opisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .18
I.3. Merytoryczne uwarunkowania wyboru przedmiotu opisu . . . . . . . . . . . .19
I.4. Przymiotnik: preliminaria teoretyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
I.4.1. „Przymiotnikowość”: dylematy i rozstrzygnięcia . . . . . . . . . . . . .20
I.4.2. Charakterystyka powierzchniowo-syntaktyczna przymiotnika:
punkty sporne i bezsporne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . .23
I.4.3. Hierarchizacja pozycji syntagmatycznych przymiotnika: głos
w dyskusji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
I.4.4. Rola kryteriów morfologicznych i powierzchniowo-syntaktycznych
w ustaleniu zakresu klasy leksemów adiektywnych . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
I.5. Baza empiryczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . .28
I.5.1. Restrykcje semantyczno-syntaktyczne nałoŜone na obiekt opisu . . . .28
I.5.2. Charakterystyka kwantytatywna wyekscerpowanego materiału
językowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29
I.6. Potoczność: główne kryterium selekcji materiału źródłowego . . . . . . . .31
I.6.1. Zakres terminu „język potoczny” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31
I.6.2. Potoczność: remedium na ryzyko nadinterpretacji i klucz do
aktywnych w procesie tworzenia i rozumienia tekstu konwencji
pozajęzykowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
I.6.3. Konwencje językowe a pozajęzykowe: ważkość i trudność
ich rozróżnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34
I.7. Dodatkowe kryteria selekcji materiału źródłowego . . .. . . . . . . . . . . . .37
I.7.1. Piśmienność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
I.7.2. Wysoki stopień uprzymiotnikowienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
I.7.3. Intertekstualność paradygmatyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
I.8. Etapy badania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39
I.9. Dociekania metodologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40
I.9.1. Problem ograniczonej efektywności powierzchniowej analizy
organizacji płaszczyzny treści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41
I.9.2. Miejsce introspekcji w badaniach semantycznych . . . . . . .. . . . . . . . .43
I.9.3. Zastosowane metody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Przypisy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
Rozdział II
Przymiotnik jako wyrażenie predykatywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
II.1. Kategorialne zróżnicowanie systemu leksykalnych wykładników predykatu73
II.2. Typy formalnych reprezentacji relacji predykatywnej: relacja
predykatywna a związek zdaniotwórczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..77
II.3. Pozycja adnominalna a pozycja przyłącznikowa adiektywnego wyraŜenia
predykatywnego (AdjWP) jako komunikacyjnie relewantne sposoby
różnicowania strukturalizacji treści propozycjonalnych . . . . . . . . . . . . . . . . 79
II.4. Pozycja syntagmatyczna przymiotników oceniających i parametrycznych
a paradygmat interpretacyjny realizowanych z ich udziałem
strukturalizacji SPA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
II.5. Struktura pojęciowa przymiotników oceniających i parametrycznych . . . .94
II.6. Przymiotnikowe derywaty transpozycyjne (AdjDT) . . . . . . . . . . . . . . . .99
II.6.1. Przymiotniki denominalne jako AdjDT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99
II.6.2. Transpozycyjność tzw. przymiotników materiałowych . . . . . . . . . . . 105
II.6.3. Przymiotniki posesywne i ich homonimiczne AdjDT . . . . . . . . . . . . 108
II.6.4. Komunikacyjne zadania syntaktycznej derywacji przymiotników . . .. 110
II.6.5. Nieorzecznikowość AdjDT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
II.7. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121
Przypisy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . 122
Rozdział III
Grupa imienna z przymiotnikiem jako sposób formalizacji treści
propozycjonalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143
III.1. Zakres manifestacji powierzchniowej treści propozycjonalnych . . . . . .143
III.1.1. Pojęcie niedokodowania i przekodowania (nadkodowania) tekstu . .143
III.1.2. Rodzaje niedokodowania i przekodowania tekstu . . . . . . . . . . . . .144
III.1.3. Typy operacji redukcji powierzchniowej: kompresja
a kondensacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
III.1.4. Pleonastyczność jako redundancja nadawcy: pleonazm absolutny
a pleonazm względny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
III.2. Pleonastyczne grupy nominalne z przymiotnikiem i ich quasi-pleonastyczne
odpowiedniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
III.3. Poliadiektywność monopropozycjonalnej grupy imiennej jako rezultat
eksplikatywno-dezintegrującej formalizacji SPA . . . . . . . . . . . . . . . 166
III.3.1. Specyfika formalizacji treści propozycjonalnych fundowanych na
predykatach reprezentowanych przez tzw. przymiotniki relacyjne
(relatywne) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
III.3.2. Zasada Domniemania Absorpcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
III.3.3. Tzw. przecinek fakultatywny jako wykładnik zakresu eksterioryzacji
w konstrukcjach eksplikatywno-dezintegrujących . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 174
III.3.4. Eksplikatywno-dezintegrująca nominalizacja SPA fundowanych na
predykatach kauzatywnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
III.4. Koselekcja współnominalizowanych SPA w polipropozycjonalnych grupach
imiennych (PGN) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. .178
III.4.1. Kryteria klasyfikacji PGN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
III.4.2. Charakterystyka wewnętrznie zintegrowanych PGN . . . . . . . . . . . 187
III.5. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .199
Przypisy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
Rozdział IV
Grupa imienna z przymiotnikiem jako wykładnik propozycji
adiunktywnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
IV.1. Czynniki determinujące włączenie do formy zdaniowej predykacji
niezdaniotwórczej . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220
IV.2. Funkcje wartościowania w propozycjach derywowanych . . . . . . . . . . . .240
IV.2.1. Wartościowanie implikowane a wartościowanie naddane . . . . 240
IV.2.2. Zjawisko projekcji wartościowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242
IV.2.3. Interakcja semów wartościujących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
IV.3. Niedookreśloność koherencji w propozycjach derywowanych . . . . . . . .255
IV.4. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .261
Przypisy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
Wykaz stosowanych skrótów i symboli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
Materiały źródłowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .275
Cytowana literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Indeks nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .307
Indeks terminów . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
