
Pojęcie transcendentalnej apercepcji zajmuje kluczową pozycję w głównym nurcie filozofii nowożytnej i współczesnej, jest punktem, w którym intuicja kryjąca się za kartezjańskim cogito została przez Kanta doprowadzona do kulminacji, stanowiąc jednocześnie dla filozofów analitycznych źródło inspiracji do rozwinięcia badań nad problematyką sądu i formy logicznej oraz nad kwestiami semantycznymi. Autor stara się wyodrębnić i przeanalizować podstawowe sposoby rozumienia transcendentalnej apercepcji, jakie można napotkać u Kanta, poszukuje też związku łączącego tę kwestię z zagadnieniami dotyczącymi sądu. Przedstawia źródła oraz historyczne tło (jakie stanowi filozofia Kartezjusza i Leibniza) problemu apercepcji i śledzi kontynuację tej tematyki po Kancie, ograniczając się do kręgu wczesnych filozofów analitycznych, takich jak Frege, Russell, Moore i Wittgenstein.
Zamiar osadzenia początków tradycji analitycznej w kontekście filozofii nowożytnej (…) jest zamierzeniem ze wszech miar cennym i nie często spotykanym w rodzimej literaturze przedmiotu. To niewątpliwa zaleta książki Włodzimierza Heflika, który w kompetentny i wnikliwy sposób porusza się w obu kierunkach. Autor zaproponował (…) spójną koncepcję ewolucji kluczowych dla epistemologii zagadnień podmiotu i sądu, mających swe źródło w filozofii Kanta.
Prof. dr hab. Piotr Dehnel
Książka Włodzimierza Heflika stara się wydobyć i przedstawić niektóre z wątków kantowskich, kształtujących wczesną filozofię analityczną. (…) stanowi interesującą próbę przedstawienia jednej z kluczowych idei filozofii Kanta i jej znaczenia dla rozwoju i interpretacji poglądów wybitnych przedstawicieli wczesnej filozofii analitycznej. Przyczynia się do lepszego zrozumienia rozważanych koncepcji filozoficznych i ich miejsca w ewolucji europejskiej myśli filozoficznej.
Prof. dr hab. Tadeusz Szubka
Włodzimierz Heflik – doktor hab., prof. Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Ukończył filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz inżynierię materiałową na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Obszar jego zainteresowań badawczych obejmuje epistemologię, filozofię analityczną i filozofię transcendentalną. Opublikował monografię Problem formy w perspektywie transcendentalnej u Kanta i Wittgensteina oraz kilkadziesiąt artykułów, między innymi w takich czasopismach, jak „Analiza i Egzystencja”, „Filozofia Nauki”, „Kwartalnik Filozoficzny”, „Principia”, „Przegląd Filozoficzny”, „Ruch Filozoficzny” i „Studia z Historii Filozofii”, a także w wydawnictwach zagranicznych Walter de Gruyter czy Austrian Ludwig Wittgenstein Society.
Wykaz skrótów
Wstęp
Rozdział I
Kartezjusz i Leibniz – cogito a apercepcja
1.1. Kartezjusz
1.1.1. Sceptycyzm metodologiczny i metoda analizy jako punkt wyjścia rozważań Kartezjusza
1.1.2. Cztery płaszczyzny ujęcia problematyki cogito
1.1.3. Zagadnienie samoświadomości – dalsza analiza
1.1.4. Zarzut Gassendiego i jego odparcie przez Kartezjusza
1.2. Leibniz
1.2.1. Monadologia i harmonia przedustawna – dwa filary metafizyki Leibniza
1.2.2. Reprezentacja a świat zewnętrzny
1.2.3. Percepcja jako reprezentacja
1.2.4. Problematyczność istnienia świata zewnętrznego
1.2.5. Struktura i izomorfizm
1.2.6. Apercepcja – wstępne uwagi
1.2.7. Krytyczna dyskusja wokół rozumienia apercepcji
1.2.8. W stronę Kanta
Rozdział II.
Apercepcja i sąd. Rozważania wokół transcendentalnej dedukcji kategorii
2.1. Transcendentalna apercepcja w świetle dedukcji kategorii
2.2. Apercepcja a sąd
2.3. Obiektywność i intencjonalność
2.4. Numeryczna identyczność podmiotu i apercepcja
2.5. Synteza i apercepcja
2.6. Analiza sądu percepcji
2.7. Kant – prezentacjonista czy reprezentacjonista?
Rozdział III
Apercepcja i podmiot. Wokół Kantowskiej teorii świadomości
3.1. Kantowska krytyka psychologii racjonalnej
3.2. Dwa sposoby rozumienia transcendentalnej apercepcji
3.3. Czy „Ja myślę” jest identyczne z transcendentalną apercepcją?
3.4. Wiele różnych i wzajemnie nieredukowalnych podmiotów?
3.5. Analogia: Ja samo w sobie – rzeczy same w sobie. Kwestie terminologiczne
3.6. Metafora „oka” i podwójna rola Ja
Rozdział IV
Rozróżnienie: przestrzeń jako forma naoczności i formalna naoczność oraz jego rola w filozofii transcendentalnej Kanta
4.1. Natura przestrzeni w świetle Estetyki transcendentalnej
4.2. Rola przestrzeni jako formalnej naoczności w transcendentalnej dedukcji kategorii
4.3. Kontrowersje wokół natury jedności przestrzeni jako formy naoczności
Rozdział V
Wokół Der Gedanke. Spór Russella z Fregem o naturę myśli, sądu i faktu
5.1. Rozróżnienie: myśl – przedstawienie
5.2. Intencja, intencjonalność i ujmowanie myśli
5.3. Myśl prawdziwa a fakt
5.4. Russell o sądach i faktach
5.5. Inne spojrzenie na Fregowskie rozróżnienie sensu i znaczenia
5.6. Sądy jako byty abstrakcyjne
Rozdział VI
Koncepcja sądu u Russella i ewolucja jego stanowiska
6.1. Platońska koncepcja sądu w The Principles of Mathematics
6.2. Motywy odrzucenia przez Russella sądów logicznych jako bytów
6.3. Natura bezpośredniej znajomości (acquaintance)
6.4. Noumenalizm kontra fenomenalizm?
Rozdział VII
Stanowisko Russella w Theory of Knowledge. The 1913 Manuscript. Sąd a forma logiczna
7.1. Pierwsza wersja nowej teorii aktu sądzenia jako relacji wieloargumentowej
7.2. Nowa wersja teorii MRTJ w Theory of Knowledge. Problem jedności sądu a forma logiczna
7.3. Status sądu logicznego (proposition)
7.4. Sąd w sensie logicznym a akt sądzenia (judgment)
7.5. Czy da się pogodzić MRTJ z realizmem bezpośrednim?
7.6. Dwa sposoby rozumienia formy logicznej
7.7. Russellowskie formy logiczne a Kantowskie kategorie
7.8. Relacja: podmiot (Jaźń) a forma logiczna kompleksu kognitywnego
7.9. Jeszcze raz o formie logicznej aktu rozumienia
7.10. Dwupoziomowe ujęcie aktów poznawczych i problem bezpośredniego dostępu do przedmiotów aktu sądzenia
Rozdział VIII
Moore: platonizm i odrzucenie idealizmu
8.1. Platońska koncepcja sądu w The Nature of Judgment. Rzeczywistość składająca się z pojęć i sądów
8.2. Pozostałe aspekty krytyki idealizmu u Moore’a
Rozdział IX
Teoria danych zmysłowych, realizm bezpośredni i zdrowy rozsądek. Filozofia percepcji Moore’a
9.1. Zasady Hume’a i ich odrzucenie przez Moore’a
9.2. Dane zmysłowe – rozmaite interpretacje
9.3. Cztery podstawowe teorie percepcji a kwestia danych zmysłowych
9.4. Realizm pośredni (Locke’owski) czy realizm bezpośredni?
9.5. Dane zmysłowe jako części powierzchni przedmiotów materialnych
9.6. Relacja: podmiot spostrzegania – dane zmysłowe. Kwestia natury podmiotu (Jaźni)
9.7. Próba obrony stanowiska Moore’a
Rozdział X
Czy pojęcie transcendentalnej apercepcji pozwoli rozjaśnić tak zwane metafizyczne tezy Traktatu Wittgensteina?
10.1. Problem podmiotu w metafizycznych tezach Traktatu (wstępne omówienie)
10.2. Kantowska teoria apercepcji
10.3. Interpretacja podmiotu metafizycznego w świetle Kantowskiej koncepcji transcendentalnej apercepcji
10.4. Mikrokosmos – makrokosmos. Wittgenstein jako kontynuator Leibniza i Schopenhauera?
10.5. Solipsyzm Wittgensteina wobec stanowiska Russella i Kanta
10.6. Podmiot metafizyczny jako język. Interpretacja lingwistyczna Jaakka Hintikki
Zakończenie
Summary
Indeks osobowy
Indeks rzeczowy
Bibliografia
check_circle
check_circle