Badania nad represjami sowieckimi prowadziłam od 2011 roku w Moskwie i w różnych regionach w głębi Rosji, przemierzając ten kraj szlakami polskich zesłańców. Dzięki temu pozyskałam nowe, ważne dla studiów nad dziejami ludności polskiej na Wschodzie dokumenty, ale także poznałam miejsca, do których obywatele polscy trafiali jako jeńcy, więźniowie łagrów, deportowani czy wcieleni do batalionów budowlanych. […] Spotykałam miejscowych ludzi różnych narodowości i pochodzenia etnicznego. Opowiadali oni o przeszłości terenów, na których żyli, pokazywali nieznane lub zapomniane miejsca pamięci związane z polskimi zesłańcami z XVIII i XIX wieku oraz represjami sowieckimi z XX wieku. Słuchałam także opowieści o ich rodzinnych historiach.
Dzięki tym wyprawom nie tylko poszerzyłam wiedzę historyczną, ale także poznałam lokalnie i regionalnie współczesną Rosję.
fragment Wstępu
Anna Zapalec w swojej książce podejmuje trudne i bolesne zagadnienia związane z losem obywateli polskich poddanych represjom sowieckim podczas II wojny światowej. Autorka prezentuje szeroki wachlarz tematów, od propagandy sowieckiej po szczegółowe analizy życia codziennego deportowanych, wykorzystując przy tym bogaty materiał źródłowy, zarówno archiwalny, jak i wspomnieniowy; […] nie tylko dostarcza nowych danych archiwalnych, ale także proponuje nowe podejścia metodologiczne, łącząc historiografię z psychologią i socjologią.
dr hab. Daniel Boćkowski, prof. UwB
Dr hab. Anna Zapalec, prof. UKEN – historyczka, zatrudniona w Instytucie Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Prowadzi badania nad historią drugiej wojny światowej, zwłaszcza nad Holokaustem, zbrodniami wojennymi, migracjami przymusowymi, ruchem oporu oraz losami obywateli polskich na terenie ZSRS w XX wieku. Autorka wielu artykułów i kilku książek, takich jak Ziemia tarnopolska w okresie pierwszej okupacji sowieckiej (1939–1941), Druga strona sojuszu. Żołnierze brytyjscy w Polsce w czasie II wojny światowej oraz wspólnie z Jackiem Tebinką monografii pt. Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE). Opublikowała także rozdział Powiat złoczowski w dwutomowym opracowaniu Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (red. Barbara Engelking i Jan Grabowski). Laureatka stypendiów krajowych i zagranicznych oraz wyróżnień i nagród naukowych, stypendystka m.in. Israel Institute for Advanced Studies (IIAS) na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie (2024).
Wykaz skrótów i oznaczeń
Wstęp
Artykuły i referaty
Sowiecka kampania propagandowa wobec Polski i Polaków w 1939 r. i jej efekty
Drogi na Wschód. Polscy Żydzi w ZSRS podczas drugiej wojny światowej
Przygotowanie i przeprowadzenie deportacji obywateli polskich w głąb ZSRS w latach 1940–1941
Obywatele polscy deportowani na teren Syberii Zachodniej i Wschodniej w latach 1940–1941: główne skupiska i charakterystyczne problemy życia codziennego
Główne aspekty położenia polskich specprzesiedleńców w obwodzie irkuckim (1940–1941)
Deportowani obywatele polscy pracujący w sowieckim przemyśle leśnym w świetle dokumentacji trustu „Tomles” (1940–1941)
Świat kobiet w sowieckich łagrach. Próba zarysu problematyki
Polskie dzieci w sowieckim systemie represji w latach drugiej wojny światowej
Protesty i bunty więźniów oraz specprzesiedleńców na wybranych przykładach łagrów sowieckich
Zwolnienia z przymusowego osiedlenia obywateli polskich deportowanych w latach 1940–1941 w głąb ZSRS
Sytuacja obywateli polskich w Jakuckiej Autonomicznej Socjalistycznej Republice Sowieckiej po 1941 r.
Zagadnienia z metodologii badań
Wybrane aspekty kwerendy w archiwach rosyjskich Syberii Wschodniej dotyczącej deportacji obywateli polskich w głąb ZSRS (1940–1946)
Wspomnienia sybiraków jako źródło historyczne w badaniach nad procesem deportacji obywateli polskich w głąb ZSRS (1940–1941)
Listy prywatne w badaniach nad kondycją i następstwami represji sowieckich wśród osób zesłanych w głąb ZSRS (1939–1941)
O wierszach polskich zesłańców i deportowanych oraz ich roli w zdobywaniu wiedzy o losach Polaków w głębi ZSRS w czasie drugiej wojny światowej
Emocje ukryte w źródłach. Wybrane aspekty badania przeżyć związanych z doświadczeniami represji sowieckich wyrażane w tekstach wspomnieniowych
Miejsca i krajobrazy
W połowie Bajkału – wyspa Olchon
W samym sercu Kołymy – Jagodnoje
Krótki przewodnik po Kołymie: miejsca niezwykłe – tiońka
Golgota gułagu – Butugyczag (relacja z podróży po Kołymie)
Zakończenie
Wykaz ilustracji i fotografii
Wykaz tabel
Bibliografia
Indeks nazwisk
Indeks geograficzny
Anna Zapalec
Dr hab. Anna Zapalec, prof. UKEN – historyczka, zatrudniona w Instytucie Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Prowadzi badania nad historią drugiej wojny światowej, zwłaszcza nad Holokaustem, zbrodniami wojennymi, migracjami przymusowymi, ruchem oporu oraz losami obywateli polskich na terenie ZSRS w XX wieku. Autorka wielu artykułów i kilku książek, takich jak Ziemia tarnopolska w okresie pierwszej okupacji sowieckiej (1939–1941), Druga strona sojuszu. Żołnierze brytyjscy w Polsce w czasie II wojny światowej oraz wspólnie z Jackiem Tebinką monografii pt. Polska w brytyjskiej strategii wspierania ruchu oporu. Historia Sekcji Polskiej Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE). Opublikowała także rozdział Powiat złoczowski w dwutomowym opracowaniu Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski (red. Barbara Engelking i Jan Grabowski). Laureatka stypendiów krajowych i zagranicznych oraz wyróżnień i nagród naukowych, stypendystka m.in. Israel Institute for Advanced Studies (IIAS) na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie (2024).
