Bożonarodzeniowa choinka i jej ozdoby są znakami symbolicznymi o wieloplanowych sensach, różnorodnej motywacji i funkcjach. Współczesny Polak przypisuje im przede wszystkim funkcje estetyczne. Jednakże odgrywają one również rolę przedmiotów o funkcji religijnej, w pierwszym rzędzie związanych z chrześcijaństwem, gdyż świąteczna jodełka stała się symbolem narodzenia Chrystusa oraz rajskich drzew. Zwyczaj choinki powstał zarazem z ludowych obyczajów o funkcji magicznej, dlatego świąteczna jodełka i jej detale zachowały i tę najbardziej archaiczną funkcję. Jest więc choinka drzewkiem ofiarowanym Bogu i przodkom w zamian za błogosławieństwo, urodzaj, obfitość, zdrowie i szczęście w miłości. Chroni dom i jego mieszkańców przed działaniem złych duchów. Ubrane zielone drzewko staje się więc jedną z licznych w kulturze europejskiej i pozaeuropejskiej konkretyzacji drzewa kosmicznego i drzewa życia. Te i wiele innych znaczeń opisuje autorka w książce-leksykonie symboliki choinkowej.
Książka rekonstruuje sposób potocznego myślenia współczesnego Polaka przez pryzmat jego wyobrażenia bożonarodzeniowej choinki wedle zasady: „pokaż mi swoją choinkę, a powiem Ci, kim jesteś”. Pisząc o tradycyjnej i współczesnej choince, odtworzono więc nie tylko obraz choinki, ale także portret jej kreatora, skupiając się na zasadniczym dla humanisty zagadnieniu: jakimi wartościami kieruje się współczesny Polak, definiując swoje miejsce w świecie.
SPIS TREŚCI
WSTĘP
Rozdział I
BOŻONARODZENIOWA CHOINKA – ZNACZENIE SŁOWA I DZIEJE ZWYCZAJU
1. Choinka – znaczenie i historia wyrazu
2. Pochodzenie i dzieje zwyczaju
3. Podłaźniki, światy i pająki poprzednikami polskiej choinki
Rozdział II
BOŻONARODZENIOWA CHOINKA JAKO KULTUROWY MAKROZNAK
1. Nazwy choinki
2. Legendowe pierwowzory
3. Wigilijna kreacja choinki
3.1. W zimowym czasie przejścia
3.2. W promieniującym centrum
3.3. Choinka ubrana jak choinka
4. Choinkowa kreacja świata
4.1. Bogata i święta
4.2. Domowa oś świata
4.3. Świąteczne kontinuum
5. Podstawowe składniki choinki: drzewko i ozdoby
Rozdział III
O SYMBOLICE DRZEWKA
1. Z lasu do domu
2. Wieczna rajska zieloność
3. Jak oś świata
4. Wierzchołek – źródłem
Rozdział IV
O SYMBOLICE OZDÓB CHOINKOWYCH
Wprowadzenie
IV.1. Światło choinkowe
1. Świeczki i światełka elektryczne
2. Gwiazda
3. Księżyce
4. Sople
IV.2. Ozdoby sferyczne
1. Kolistość i kulistość
2. Łańcuch
IV.3. Ozdoby zoomorficzne
1. Zwierzęta i ptaki domowe
2. Ptaki i zwierzęta spoza gospodarstwa
3. O symbolice choinkowego jajka
IV.4. Ozdoby roślinne i floromorficzne
1. Owoce
1.1. Jabłka
1.2. Orzechy
1.3. Szyszki
1.4. Żołędzie
2. Grzybki
3. Kwiaty
IV.5. Pożywienie
1. Słodycze
2. Ciastka
3. Cukierki
IV.6. Ozdoby antropomorficzne
1. Anioły i aniołki
2. Święty Mikołaj i krasnoludki
3. Ludzie
4. Serca
Rozdział V
CHOINKA WE WSPÓŁCZESNEJ KULTURZE POLSKIEJ
Zakończenie
BIBLIOGRAFIA
ŹRÓDŁA I OPRACOWANIA
MATERIAŁY WŁASNE
INDEKS OSÓB
INDEKS PRZEDMIOTOWY
SUMMARY
