Seria HORYZONTY NOWOCZESNOŚCI. Tom 91
Myśl i zdarzenie to oryginalna próba zrozumienia, w jaki sposób historiografia francuska XX wieku budowała wiedzę o różnorodnych wydarzeniach historycznych. Na podstawie gruntownych analiz kilkudziesięciu prac francuskich historyków (m.in. Paula Bois, Georges’a Canguilhema, Alaina Corbina, Georges’a Duby’ego, Arlette Farge, Michela Foucaulta, Emmanuela Le Roy Laduriego, Jacques’a Revela, Pierre’a Touberta, Paula Veyne’a i Nathana Wachtela) autor książki wyodrębnia cztery zasadnicze formy pojęciowe, za pomocą których badacze ci stworzyli spójne obrazy konkretnych wydarzeń z przeszłości. Są to pojęcia „zdarzenia strukturalnego”, „mikro-zdarzenia historycznego”, „zdarzenia dyskursywnego” i „obiektu zdarzeniowego”. W efekcie stają się widoczne intelektualne bogactwo, konceptualny rygor, złożona logika i niewyczerpana pomysłowość obecne w poznaniu historycznym. Jednocześnie, dzięki wypracowanemu w książce teoretycznemu ujęciu, autor twórczo powraca do podstawowych pytań o istotę, specyfikę i warunki myśli rozwijanej w obrębie humanistyki.
Tomasz Falkowski (ur. 1981) – historyk, krytyk historiografii, tłumacz. Pracuje w Instytucie Historii UAM. Studiował w Toruniu (UMK), a także Poznaniu i Paryżu (Paris I, EHESS). Główne zainteresowania badawcze: historia historiografii, historia nauki, współczesna humanistyka francuska.
Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
ROZDZIAŁ I
Zdarzenie strukturalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Opozycja wydarzenie–struktura . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Opozycja wydarzenie–struktura? . . . . . . . . . . . . . . . 56
W stronę zdarzenia strukturalnego . . . . . . . . . . . . . .61
„Rewolucja kopernikańska” w historii myśli medycznej
(Georges Canguilhem) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Epistemologiczna reorganizacja choroby (Michel Foucault)81
Od infrastruktury do superstruktury poprzez wydarzenie
polityczne (Paul Bois) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Hiszpański podbój Ameryki od strony pokonanych
(Nathan Wachtel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Incastellamento (Pierre Toubert) . . . . . . . . . . . . . . .115
Pojęciowa konfiguracja zdarzenia strukturalnego . . . . 122
ROZDZIAŁ II
Mikro-zdarzenie historyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Ekspozycja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
Mikro-zdarzeniowość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138
Mikro-zdarzenie jako wyróżniona forma kulturowa . . . 146
Historyczna enigmatyczność mikro-zdarzenia . . . . . . .149
Rezonans mikro-zdarzenia jako jego rejestr społeczny 159
Mikro-zdarzenie jako historyczny rewelator . . . . . . . . .164
Złożoność historycznej „inteligibilności” mikro-zdarzenia 169
Lingwistyczność mikro-zdarzenia (semantyka – syntaktyka –
tekstualność – forma wyrazu) . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
Logika mikro-zdarzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .179
ROZDZIAŁ III
Zdarzenie dyskursywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Nominalna identyfikacja „mowy” z „wydarzeniem” . . . . 189
Uzdarzeniowienie mowy jako jej problematyzacja . . . . .193
Lucien Febvre i problematyka mowy w historii . . . . . . . .203
Zdarzenie dyskursywne jako dyskursywna forma nieciągła 207
Odrębność, rzadkość i wyjątkowość zdarzenia dyskursywnego211
Zdarzenie dyskursywne jako efekt (wytwór) historycznych sił
i układów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .217
Nieredukowalna pozytywność zdarzenia dyskursywnego . 233
Pragmatyka zdarzenia dyskursywnego . . . . . . . . . . . . .241
Zdarzenie dyskursywne jako zdarzenie polityczne . . . . . 255
„Meta-fizyka” zdarzenia dyskursywnego . . . . . . . . . . . . 258
Pojęciowa jedność zdarzenia dyskursywnego . . . . . . . . . 264
ROZDZIAŁ IV
Obiekt zdarzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
Problem nazewnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
Dlaczego mowa o zdarzeniu historycznym? . . . . . . . . . . 278
Obiekt zdarzeniowy jako efekt procedury „uzdarzeniowienia” .284
Obiekt zdarzeniowy jako „syngularna konfiguracja” . . . . .309
Implicytność obiektu zdarzeniowego . . . . . . . . . . . . . . .323
Specyficzność obiektu zdarzeniowego . . . . . . . . . . . . . . 338
Obiekt zdarzeniowy jako polimorficzny wielościan możliwości 340
Obiekt zdarzeniowy jako obiektywizacja praktyk . . . . . . .355
Logika pojęciowa obiektu zdarzeniowego . . . . . . . . . . . .357
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
Indeks nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375
Indeks rzeczowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
