Saartjie Baartman i Waris Dirie to kobiety; mówiono o nich: czarne. Płeć i rasa stanowią wyznaczniki tożsamości tak oczywiste, że współczesnym krytykom kultury zdają się wręcz banalne. Wokół nich wciąż jednak osnuwają się ekspansywne koncepcje teoretyczne. Biorą one w posiadanie rzeczywiste jednostki; kształtują ich losy, ingerują w ciała. Wykorzystują je do własnych celów - naukowych, społecznych, politycznych, ekonomicznych, artystycznych, rozrywkowych... Dyptyk zestawiony z biografii Saartjie Baartman i Waris Dirie pokazuje, jak abstrakcyjne pojęcia i wyrafinowane teorie rozgrywane są w konkretnych okolicznościach, jak aktualizują się w ludzkim życiu, kształtując jego bieg. Przyjrzyjmy się częściom dyptyku, z których każda ma swój własny sens, ale ujęte razem dają się odczytać jako całkiem nowa opowieść. Przekazuje ona wiedzę antropologiczną - niekoniecznie bezpośrednio, niemniej jednak dobitnie.
Spis treści
Otwarcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
Część pierwsza
Ucieleśnienie pewnej fantazji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16
Hotentocka skóra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Tworzenie Hotentotów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
Język obrazowania – narzędzie kolonizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
Nie tylko pośladki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
Apokryf o życiu w Afryce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
Scena w Londynie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48
Sąd nad występem – sąd nad niewolnictwem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
Figura o kształcie łzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
Scena w Paryżu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
Między Orangutanem a Europejczykiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
Sinus pudoris. Wstyd ciała – bezwstyd wiedzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
Nudité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .75
Fascynacja Cuviera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
Dzielenie ciała – tworzenie wiedzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
Ekspozycja wiedzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .84
Drugie życie Saartjie Baartman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Afrykańska kobieta i europejska prostytutka. Początek kariery
teoretycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Sieci słów, pojęć, obrazów. Postęp teoretycznego uwikłania . . . . . . . . . . . . . 96
Anatomia ciała teoretycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Zanim stała się Czarna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Graniczność dyskursywna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Powrót do ciała . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Pochówek ciała/ożywianie znaczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .111
Utylizacja cierpienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
Nicowanie historii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .115
Krążenie znaczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118
Niema bohaterka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Gest milczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Mimesis contra mimikra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Niemoc opowiadacza historii . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Część druga
Czarne ciało w dzikim tańcu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
O sposobach posługiwania się ciałem i myślą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Krok żołnierza – chód modelki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 157
Zachodni strój – trauma i obnażenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Znak próby: wyznanie intymne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . 162
Nomadyczność naznaczonego ciała . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Ciało: materia wyrażania – wehikuł sensów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Odcinanie tego, co zbywa – rzeźbienie tego, co płaskie . . . . . . . .. . . . . . . 173
Tożsamość w garderobie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Nudité 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
Opowieści o ranie i bliźnie . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Projektowanie waginy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Zgrzyt w mechanizmie opresji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
Uwięzione w języku i obrazie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Próba wyzwolenia . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Cudze oczy do patrzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
Czarno -biała retoryka .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
Skóry i maski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
Maska zmieniona na ubranie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Zwodnicze opowieści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Miejsca dwuznaczne i rewiry porządku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
Kolonizacja biografii – hybrydyzacja podmiotu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Zamknięcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
Cytowana literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . 227
Indeks nazwisk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
