Formuła tytułu książki Białe maski / szare twarze – metaforyczna plama Rorschacha – stała się impulsem do rozważań na temat psychofizycznych dyskomfortów i cierpień odczuwanych przez mieszkańców peryferyjnej, środkowo-wschodniej Europy; zachętą do pochylenia się nad dolegliwościami zapisywanymi niestrudzenie przez miejscowych pisarzy, artystów i intelektualistów. W pierwszej części tomu zostały zgromadzone artykuły przedstawiające problematykę ucieleśnionych podmiotowości postrzeganych w kontekście wojny i komunizmu. Autorzy i autorki analizują w niej „przetaczanie się” przez trzy pokolenia perypetii nie/pamięci o Zagładzie i dziedzictwie dwu totalitaryzmów. Druga część książki składa się z tekstów skupionych na doświadczeniu środkowo-wschodnich Europejczyków postrzeganym w perspektywie napięć przestrzennych. Badaczki i badacze opisują rozmaite odmiany wykorzenienia i migracji oraz (utracone najczęściej) poczucie zadomowienia; proponują badanie ucieleśnionych podmiotowości kształtujących się w post/zależnościowym kontekście de/formującym relacje etniczne, klasowe oraz płciowe.
Spis treści
Wprowadzenie
I. BIEDNE CIAŁA. PAMIĘĆ I LAMENT
Ewa Graczyk, Machina nicościująco-dezorientująca. Rekonesans
Marta Tomczok, Masakrowanie ciała. Przemoc cielesna i jej funkcje w narracjach pojedwabieńskich
Bartosz Dąbrowski, Postpamięć, wygnanie, diaspora. Autobiograficzne narracje Marianne Hirsch i Evy Hoffman
Agnieszka Gajewska, Czy Marsjanin to zwierzę? Gatunkowe rozważania w prozie Stanisława Lema
Łukasz Jaroń, Słowo na „ży”. Niewypowiedziana tożsamość w narracjach rodzinnych Ewy Kuryluk
Hanna Gosk, O czym mówi (ubrane) ciało subalterna? Diarystyczno-wspomnieniowe ujęcia pasygrafii stroju w polskim czasie marnym (1939–1956). Rekonesans
Ewa Kraskowska, Po szarość. Rzecz o literackich obrazach kolejek w PRL
Anna Dargiewicz, Reporter jako podmiot sprawczy w procesie rekonstrukcji i ocalania pamięci. „Śród żywych duchów” Małgorzaty Szejnert
Kornelia Ćwiklak, Podmiot i ciało w powieści Joanny Bator „Ciemno,prawie noc”
Leonora Flis, Obraz postkomunizmu Europy Wschodniej i Bałkanów w pisarstwie Slavenki Drakulić
II. CIAŁA MIGRACYJNE, TUBYLCZE, TUŁACZE. KLASA, RASA, GENDER
Małgorzata Mikołajczak, Choroba migrantów – literacka epikryza i patogeneza (na przykładzie narracji osadniczej i postosadniczej)
Kinga Siewior, Ciało (post)przesiedleńcze
Bożena Chołuj, Małgorzata Zduniak-Wiktorowicz, Polsko-niemieckie postzależności powojenne. Starość i wina we wspłczesnej literaturze oraz publicystyce
Dorota Wojda, Białe twarze, czarne maski. Kanibalizm w performansach polskich futurystów
Helena Duć-Fajfer, „Ciało czarne od biczowania czarnością”, czyli jak ciało uczynić czarnym – na przykładzie dyskursu mniejszości etnicznych
Barbara Fride, „Strach przed wysiłkiem i bólem zmiany skóry”. Jan Józef Szczepański postkolonialny?
Monika Wójciak, Etnologia i myślistwo. Próba odczytania twórczości Ady Wińczy w perspektywie postkolonialnej
Emilia Kledzik, „Zrzućcie wprzód tę maskaradę...” Cygańskie maski w utworach Franciszka Dionizego Kniaźnina i Józefa Ignacego Kraszewskiego
Magdalena Horodecka, Reprezentacja etnograficzna w perspektywie postzależnościowej. „Cygan to Cygan” Lidii Ostałowskiej
Aleksander Fiut, Od bogini do mięsa
Błażej Warkocki, Męskie relacje homospołeczne i afekty. Czytając „Braci ślubnych” Zygmunta Kaczkowskiego
Paulina Olechowska, Dominacja i strategie oporu we współczesnej prozie ukraińskiej (na wybranych przykładach)
Marta Zambrzycka, „Ciało w opresji”. Cielesność w ukraińskiej sztuce współczesnej na przykładzie twórczości Ihora Podolczaka
Paweł Tomczok, Dyskurs fabryczny w kontekście postzależnościowym. Sceny, afekty, relacje
Karolina Wawer, „Chłop – ostatniej wzgardy nazwisko”. Przejęcie stygmatyzującego dyskursu w narracjach chłopskich Wiesława Myśliwskiego
Agnieszka Kozik, Projekt „Global Prosperity” w Stoczni Gdańskiej – wrażliwość postkolonialna, artyści i robotnicy
Noty o autorach
Indeks nazwisk
