Książka papierowa dostępna w "DRUKU NA ŻYCZENIE" na stronie www.wyczerpane.pl

https://www.wyczerpane.pl/allotopie-topografia-swiatow-fikcjonalnych.html

Recenzja książki na łamach "Białostockich Studiów Literaturoznawczych"

Recencja książki w „Acta Humana”

Książka Allotopie. Topografia światów fikcjonalnych powstała z bardzo przyziemnej potrzeby: stworzenia swego rodzaju kompendium zbierającego teorie fikcji i narracji przydatne w analizowaniu literatury fantastycznej i światotwórczej. W odróżnieniu jednak od większości typowych monografii fantasy i SF tutaj głównym celem stała się próba zrozumienia fenomenu tytułowej allotopii – czyli takiego osobliwego świata, który mimo całej swej fantastyczności dąży do ukazywania się czytelnikowi jako wręcz bardziej realny aniżeli świat rzeczywisty. Z tej jednakowoż racji, że allotopia jest raczej rodzajem fikcyjnego świata niż gatunkiem czy nawet konwencją, przywoływane w książce powieści i cykle powieściowe – m.in. Płasklandia Edwina Abbotta Abbotta, Silmarillion J.R.R. Tolkiena, Peanatema Neala Stephensona czy Inne pieśni Jacka Dukaja – ukazują konieczność interdyscyplinarnego otwarcia badań literaturoznawczych, którym przychodzi nieraz kapitulować przed złożonością obecnych w nich konstrukcji narracyjnych. Opisywany tu szczególny przypadek fantastyki światotwórczej ma w konsekwencji niewiele wspólnego z typowym zabiegiem fantastyki, porywającym czytelnika z przydomowego ogródka do „nibylandii” i dziedziny ułudy – za to o wiele więcej ze świadomym zamieszkaniem w „nigdylandii”, i to w dodatku z wszelkimi konsekwencjami wydziedziczenia z wszystkiego tego, co naturalne, prawdziwe, faktyczne, swojskie i znajome. Allotopii w odróżnieniu od klasycznej fantastyki nie wystarcza zatem proste przeciwstawienie świata zwyczajnego światu niezwyczajnemu dla prostego wydobycia dzielącej je cechy niezwyczajności. Bo choć z pewnością jest wówczas łatwiej odróżnić to, co faktyczne, od tego, co fantastyczne, to nieporównanie już trudniej doświadczyć tego, bez czego allotopia nie miałaby racji bytu – a zatem imersywnego zanurzenia w realia takiego świata, z którym można się do tego stopnia związać, by chcieć doń powracać i móc za nim tęsknić.

Krzysztof M. Maj – absolwent filologii polskiej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie obecnie pracuje nad rozprawą doktorską z zakresu teorii narracji światotwórczych; laureat I nagrody w Konkursie im. Czesława Zgorzelskiego na najlepszą pracę z zakresu literaturoznawstwa w 2014 r.; fundator i członek zarządu Ośrodka Badawczego Facta Ficta (factaficta.org), zajmującego się promocją najnowszych badań humanistycznych w Polsce; redaktor naczelny pisma popularnonaukowego „Creatio Fantastica” (creatiofantas¬tica.com); od kilku lat aktywnie współpracuje z Utopian Studies Society oraz Society for Uto¬pian Studies; jego teksty, poświęcone badaniom nad utopiami, dystopiami, fantastyką i grami komputerowymi, ukazywały się dotąd na łamach „Zagadnień Rodzajów Literackich”, „Tekstów Drugich”, „Ruchu Literackiego”, „Wielogłosu” „Hybrisu”, „FA-artu” oraz czasopism popularnonaukowych.

Spis treści

Skróty bibliograficzne w interludiach
Wprowadzenie
Rozdział I: Topografia światów fikcjonalnych
Niewysłowienie
Światocentryczność
Problem reprezentacji
Zwrot topograficzny w badaniach nad fantastyką
Rozdział II: Pojęcie allotopii
Historia pojęciowa
Problem prawdo-podobieństwa
Ksenologia i ksenotopografia
Alternatywność
Monopol rozumu
Tu i tam
Świat allotopii
Allotopiana I: Początki allotopii. Ontogeneza „Płasklandii” Edwina Abbota Abbota
Rozdział III: Teoria allotopii
Efekt fantastyczności
Błąd referencji w fantastyce: Riffaterre, Eco, Hutcheon
Domniemanie referencjalności
Pola odniesienia i światy odniesienia
Metareferencjalność i exomimesis
Allotopiana II: Encyklopedia i heterokosmos fikcji. „Peanatema” Neala Stephensona wobec zjawiska metareferencjalności
Rozdział IV: Fikcja (w) allotopii
Fikcja jako kreacja
Koine i pithane phantasia
Ontologia fikcji jako fantomologia
Narracja światotwórcza
Redukcja językowości
Świat narracji (storyworld)
Imersja jako nowa poetyka odbioru
Perspektywa psychonarratologiczna
Rozdział V: Allohistoria i allotopia
Retropolacja i retrogeneza
Kontrfaktyczność
Allotopia i allohistoria
Światy alternatywne a światy równoległe
Allotopiana III: Rozwiązywanie kontradykcji: allohistoryzm Guy Gavriela Ka’y.
Allotopiana IV: Heterokosmologia „Innych pieśni” Jacka Dukaja.  O ontogenetycznej funkcji punktu konwergencji
Rozdział VI: Praktyka allotopii
Redefinicja allotopii
Ontologia allotopii
Epistemologia allotopii
Podziękowania
Cytowane teksty
Allotopie i allohistorie
Inne teksty literackie
Narratologia
Literaturoznawstwo
Filozofia
Teoria literatury i antropologia kultury
Źródła internetowe
Ilustracje