Książka papierowa dostępna w "DRUKU NA ŻYCZENIE" na stronie www.wyczerpane.pl

https://www.wyczerpane.pl/kino-epoki-nowofalowej-historia-kina-tom-3-cz-i-i-ii.html

Seria HISTORIA KINA. Tom 3

Z jednej strony – filmy wielkich autorów, z drugiej – pierwsze blockbustery. Ogarniające kolejne kraje “nowe fale”, kontestacja, wschodzące kinematografie tzw. Trzeciego Świata, artystyczny awans filmu animowanego i dokumentalnego – i nowatorskie strategie dystrybucyjno-marketingowe hollywoodzkich wytwórni, sukcesywnie wchłanianych przez konglomeraty medialno-biznesowe. Takie były dwie dekady, które przedstawiamy w trzecim tomie Historii kina. Po Kinie niemym i Kinie klasycznym, pora na Kino epoki nowofalowej. Epoki uważanej przez wielu za najważniejszą i najodważniejszą w dziejach sztuki filmowej. Niniejszy tom obejmuje burzliwe lata 60. i 70. Skutki zachodzących wówczas przemian – politycznych, światopoglądowych, mentalnych i obyczajowych – odczuwamy do dziś. Żyjemy w świecie, który właśnie wtedy zaczął się kształtować. To samo da się powiedzieć o ówczesnym kinie: erupcja wyjątkowych talentów, do jakiej doszło na progu lat 60., otworzyła przed sztuką filmową nowe, po dziś eksplorowane horyzonty. Opisania tego oszałamiającego bogactwem okresu podjęło się 33 filmoznawców z kilkunastu ośrodków polskich i zagranicznych. Liczymy, że ich fascynacja zjawiskami, o których piszą, udzieli się czytelnikom tej książki.

Lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte XX wieku – dwie dekady stanowiące przedmiot projektu – przyniosły najwybitniejsze dokonania artystyczne w historii kina światowego. Niektóre z tych dokonań doczekały się już kompetentnych omówień w polskim piśmiennictwie filmoznawczym, jak monografie wielkich reżyserów - Federica Felliniego autorstwa Marii Kornatowskiej czy Ingmara Bergmana pióra Tadeusza Szczepańskiego, książka o kinie kontestacji Konrada Klejsy czy monografia francuskiej Nowej Fali autorstwa Tadeusza Lubelskiego. Brakowało jednak dotąd całościowego omówienia tej epoki dziejów kina, opartego na rzetelnej, ujednoliconej analizie historycznej; to właśnie cel projektu. Omówienie takie z jednej strony naświetla związki między poszczególnymi nurtami i zjawiskami kina narodowego, wskazuje wzajemne wpływy i przenikania, wyodrębnia cechy wspólne i fenomeny niepowtarzalne. Z drugiej strony, uwzględnia najświeższy stan badań i poddaje zjawiska filmowe próbie nowych, stosowanych dziś metodologii.  
Dwa pierwsze tomy zbiorowej „Historii kina”, przygotowywane przez wieloosobowy zespół autorów z inspiracji Instytutu Sztuk Audiowizualnych UJ i opublikowane w Wydawnictwie Universitas pod redakcją Tadeusza Lubelskiego, Iwony Sowińskiej i Rafała Syski (tom I „Kino nieme”, Kraków 2009; tom II „Kino klasyczne”, Kraków 2011), zapoczątkowały w naszym piśmiennictwie syntetyczne ujęcie dziejów kina światowego, domagające się kontynuacji. Przyjęcie obu pierwszych tomów upewnia o przydatności całego przedsięwzięcia (por. recenzje Magdaleny Kempnej-Pieniążek, „Polifoniczne Kino nieme”, "Kwartalnik Filmowy" 2010, nr 71-72 czy Jerzego Płażewskiego, „Ozdoba naszej biblioteki”, "Kino" 2012, nr 5), zarazem jednak skłania do lepszego opracowania tomów następnych. Wśród nich właśnie obecny tom trzeci, jako obejmujący najważniejszy pod względem artystycznym okres dziejów kina, wymagał szczególnej staranności i metodologicznego namysłu. Projekt potrzebuje jednolicie zdefiniowanego estetycznego backgroundu, jakim był przełom pomiędzy klasyczną a nowofalową epoką kina. O ile temat każdego z 32 rozdziałów i podrozdziałów z osobna doczekał się już w polskim piśmiennictwie filmoznawczym pełnego lub cząstkowego opracowania, o tyle syntetycznego opracowania całego okresu dotychczas nie podjęto. Zbliżoną funkcję pełniła jedynie autorska książka Andrzeja Wernera „Dekada filmu” (Warszawa 1997), mająca charakter krytycznofilmowego opracowania kina lat sześćdziesiątych XX wieku. Pora na nowoczesną naukową syntezę całego zjawiska, opartą na rzetelnej analizie historycznej i weryfikującą dotychczasowy stan wiedzy, określającą wpływ kina nowofalowego na przemianę zbiorowej mentalności w okresie granicznym między epoką nowoczesną a ponowoczesną.

SPIS TREŚCI

Wstęp

I.  Jacek Ostaszewski, Nowe kino, nowa narracja

Narracja klasyczna
Narracja modernistyczna
Otwarte zakończenie
Bohater
Alienacja
Subiektywizacja
Oddramatyzowanie
Funkcja przypadku
Uwagi końcowe
Propozycje lektur

II. Tadeusz Lubelski, W cieniu Nouvelle Vague. Kino francuskie 1959-1968

Francuska forpoczta przełomu nowofalowego
Dlaczego we Francji?
Bunt edypalny
Kult autora-reżysera
Start rozłożony na dekadę
Linia lumièrowska i linia dellucowska
Pięciu autorów z „Cahiers”, czyli miłośnicy psów     
Truffaut
Godard
Chabrol
Rohmer
Rivette
Pięcioro autorów z Rive Gauche, czyli miłośnicy kotów  
Resnai
Malle
Varda
Demy
Franju
Cinéma-vérité, czyli francuski wariant kina bezpośredniego
Rouch 
Marker
Reichenbach
Autorzy spokrewnieni
Wielcy wujowie
Krewni komicy
Przyszywany wujek hiszpański
Bliżsi i dalsi kuzyni
„Francuska jakość” – kontynuacja
Późne lata mistrzów
Odmiana libertyńska
Autorzy nieautorzy
Królowie box-office’ów, czyli kino popularne
Chronologia
Propozycje lektur

III.  Alicja Helman, Visconti, Fellini, Antonioni: wielcy autorzy kina włoskiego

Luchino Visconti: tajemnicza doskonałość
Trylogia niemiecka
Testament i pożegnanie
Federico Fellini: film to ja!   
Pod auspicjami Junga
Rzym – wczoraj i dziś
Obrazy prowincji
Trylogia hermetyczna
Giulietta i Marcello
Film ostatni
Antrakty
Michalangelo Antonioni: „uchwycić ten rozdźwięk”
Tetralogia
Rzeczywistość, tożsamość, ucieczka
Krąg się zamyka
Chronologia
Propozycje lektur

 
IV. Tadeusz Szczepański, Ingmar Bergman i nowe kino skandynawskie

Szwecja
 Reforma
 Bergman wyjeżdża na wyspę
 Społeczne kino Bo Widerberga i Jana Troella
 W orbicie Bergmana
 Bergman żegna się z filmem
 Lata 70.
Dania
 Kopenhaska Nowa Fala
 Społeczny realizm, Olsen redivivus i wesołe porno
Norwegia
 Nowofalowe incydenty
 Rok dziewcząt
Finlandia
 W punkcie zerowym
 Pokolenie Nowej Fali
Chronologia
Propozycje lektur

V. Olga Katafiasz, Nowe kino brytyjskie: „trzeba przyjąć odpowiedzialność”

Likwidacja Imperium
Młodzi Gniewni: „istotne jest to, jakiej Anglii chcemy”
„Pracą do tego nie dojdziesz!”
„Spojrzeć z gniewem za siebie”
„Muszę biec, nie wiedząc po co”
„Nie należy im pozwolić, żeby nami orali”
„Pogoń za bohaterem”
„Nie chcę być cząstką całości”
„O człowieku, który chciał być małpą” 
Inne spojrzenie
Beatlesi i Bond
Chronologia
Propozycje lektur

VI. Arkadiusz Lewicki, Prawdziwy koniec klasycznego Hollywoodu. Kino amerykańskie w latach sześćdziesiątych

Przemiany Hollywoodu
Koniec funkcjonowania kodeksu produkcyjnego
Ewolucja kina gatunków
Zmierzch mitu Dzikiego Zachodu
Ostatnie dźwięki musicalowej muzyki
Kino historyczne i wojenne
Kino fantastyczno-naukowe
Inne gatunki filmowe
Komedie i (melo)dramaty, czyli równouprawnienie płci 
Przemiany społeczne i filmowe dramaty
Podsumowanie
Chronologia
Propozycje lektur

VII. Mirosław Przylipiak, Kino bezpośrednie: rewolucja w dokumentalizmie

Kanadyjczycy
Primary
Drew Associates
Formuła estetyczna
Problematyka rasowa
Struktura rywalizacji
Estetyka ruchu: deklaracje a rzeczywistość
Lata 1963-1970
Kino bezpośrednie wobec „dekady protestu”
Konflikt rasowy
Filmy muzyczne, kontrkultura, hipisi
Konserwatywna Ameryka
Lata siedemdziesiąte
Podsumowanie
Chronologia
Propozycje lektur

VIII. Iwona Sowińska, Kino Czechosłowacji: cud i po cudzie

1963-1965: Długi przednówek
Organizacja kinematografii i szkolnictwa filmowego
Początki Nowej Fali
Echa wojny
Kino popularne: w bąbelkach lemoniady 
1966-1969: Wielki przypływ
Przeszłość na nowo
Pora rozliczeń
W kręgu filmowych przypowieści
Z dala od polityki?
Świadectwa dokumentalne
Lata siedemdziesiąte: (niezupełna) amnezja
Chronologia
Propozycje lektur

IX. Tomás Hučko, Jadwiga Hučková, Nowy film węgierski

Lata sześćdziesiąte
 Między kinem klasycznym a modernizmem
 Węgierski modernizm filmowy
 Film dokumentalny
 Kino popularne
Lata siedemdziesiąte
 Nowa generacja
 Stylizacja twórcza
 Filmy rozliczeniowe
 Pomiędzy dokumentem i fabułą
 Film dokumentalny
 W przedpokoju postmodernizmu?
Chronologia
Propozycje lektur

X. Anita Bielańska, Spadkobiercy neorealizmu i włoskie kino gatunków

Kino autorskie
„Nie można żyć bez Rosselliniego”
W stronę spektaklu politycznego
Kino gatunków
„Commedia all’italiana” – śmiech przez łzy
Spaghetti western – pewnego razu we Włoszech
Horror w Cinecittà
Kino „kanibalistyczne”
Giallo i poliziesco: La dolce morte
Chronologia
Propozycje lektur

XI. Kamil Minkner, Brazylijskie cinema nôvo i inne kinematografie Ameryki Łacińskiej

Od manifestów do koncepcji Trzeciego Kina
Strategia krytyczna
Cinema nôvo
Różnorodność tematyczna cinema nôvo
Zróżnicowanie estetyczne nurtu
Bilans cinema nôvo
Kubańskie kino rewolucyjne
Problematyka kina kubańskiego w latach 60. i 70.
Poetyka kina kubańskiego
Kino walczące
Autorzy osobni
 Armando Robles Godoy
 Alejandro Jodorowsky
Podsumowanie
Chronologia
Propozycje lektur

XII. Krzysztof Loska, Kino japońskie epoki nowofalowej

Narodziny Nowej Fali
Buntownicy bez powodu
Film jako narzędzie walki ideologicznej
Kino niezależne
Film jako narzędzie antropologiczne
Nowa Fala i kino erotyczne
Seksualność i polityka
Erotyzm i duchowość
Nowy film samurajski
Nihilizm i przemoc
Nowofalowe inspiracje
Demitologizacja gatunku
Kino gangsterskie
Realistyczna odmiana filmu gangsterskiego
Japońskie opowieści niesamowite
Chronologia
Propozycje lektur

XIII. Konrad Klejsa, Kino kontestacji w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej

Kino kontestujące / kino o kontestacji
Stany Zjednoczone
Włochy
Republika Federalna Niemiec
Wielka Brytania
Francja
Bilans
Chronologia
Propozycje lektur

XIV. Andrzej Pitrus, Film awangardowy w latach 1960-1980

Jonas Mekas
Beatnicy
Konceptualiści
by Brakhage
Kino strukturalne
Kult szatana
„Porozmawiajmy o moich filmach…”
Kamp
Nowe treści, nowe obszary
Brytyjczycy
Francja
Kooperatywy i akcje
Inne kraje europejskie
Realna awangarda w realnym socjalizmie
Chronologia
Propozycje lektur

XV. Andrzej Gwóźdź, Po obydwu stronach muru: kinematografie niemieckie

Nowe Kino Niemieckie – więcej niż fala
W szponach cudu gospodarczego, czyli mizerii kinowej c.d. 
Młodzi w starym kinie
Oberhausen – pierwsze uderzenie
Efekt z opóźnionym zapłonem
Gorączka lat 1967-1968, czyli jak zabierano się do rzeczy
Autorzy w natarciu
Jesienne porachunki
Na fali, czyli kino wielkiej czwórki
Kino NRD – nowofalowy powiew i filmy „królicze” 
Niebo podzielone
Filmy „królicze”, czyli co ma królik do „półkownika”
Sygnały z ekranu
Chronologia
Propozycje lektur

XVI. Miłosz Stelmach,  Kino Jugosławii: przez ciemne okulary

Na drodze odnowy
Novi film
Czarna fala wzbiera
Kontestacja, konfrontacja, kapitulacja
Poza nową falą
Znów od początku - kino Jugosławii po 1973 roku
Chronologia
Propozycje lektur

XVII. Paweł Sitkiewicz, Film animowany w epoce kina autorskiego i narodowych szkół animacji

National Film Board of Canada
Czechosłowacki film lalkowy
Animacja ograniczona w Ameryce i Europie
Animacja radziecka od odwilży do stagnacji
Polska szkoła animacji
Chronologia
Propozycje lektur

XVIII. Joanna Wojnicka, Kino sowieckie lat siedemdziesiątych i  osiemdziesiątych

Ojcowie i dzieci
Debiutanci
Połowa lat sześćdziesiątych – restalinizacja
Kino republik
Kino autorskie pod nadzorem
Komedia. Kino popularne. Ekranizacje
Chronologia
Propozycje lektur

XIX. Michał Lesiak, Rafał Syska, Renesans Hollywoodu: kino amerykańskie lat siedemdziesiątych

Odrodzenie
Od rozpaczy po euforię
Director Superstar
Nouveaux genres
Hippis staje się yuppie
Art Ltd.  
Styl technologii
Bogactwo epoki
Postkontestacyjny krytycyzm
(Kontr)kontrkultura
Hard-core i ultra-violence
Czas samotnych mścicieli
Wzorce z Hongkongu
Militarna klęska i artystyczne sukcesy
W kleszczach paranoi
Powrót do szafy
Blaxploitation
Soft-bunt
Kino gatunków: odrodzenie i eksploatacja
Konserwatywne apokalipsy
Ostatni kowboje
Łabędzi śpiew musicalu
Kino gangsterskie w cieniu ojca chrzestnego
Horror. Zło bliżej widza
Nowe nadzieje i lęki kina science fiction
Mitologizowanie i odbrązawianie przeszłości
Reżyserzy gwiazdami
 Robert Altman
 Woody Allen
 John Cassavetes
 Hal Ashby
 Brian De Palma
Nowe modele produkcji
Chronologia
Propozycje lektur
 
XX. Tycjan Gołuński, Change sans risque? Kino francuskie po Nowej Fali (1968-1984)

Kinowe „zdobywanie mowy” w teorii
„Co ma choć trochę godności…” – Stany Generalne Kina Francuskiego
„Dzieci paradygmatu” wobec pułapek filmowej identyfikacji          
Kinowe „zdobywanie mowy” w praktyce: historia, polityka, płeć
Kruszenie mitów: Algieria, okupacja, France profonde
Policja czuwa nad miastem, czyli szukanie formuły kina popularnego
„Czarownice”
„La Nouvelle Vague… sexuelle”
Między Minuitystami a Midi-Minuitystami
Nowa Fala i nowe pokolenie
Nowa Fala – kontynuacje
Jean i ferajna (Eustache, Pialat, Doillon, Garrel... i inni)
Jakie pokolenie?
Generacja Bof i kultura śmiechu
Poszerzanie kina
Pożegnania (Buňuel, Tati, Bresson)
Film – instrument antropologiczny
Chronologia
Propozycje lektur
 
XXI. Bartosz Kazana, Dekada indywidualności: kino brytyjskie lat siedemdziesiątych

Druga fala kina społecznego: Ken Loach i Mike Leigh
Ironia i melancholia: Lindsay Anderson, Stanley Kubrick, John Schlesinger
W kręgu przemocy: Alan Clarke, Stephen Friers, John Mackenzie
Mistrzowie na rozdrożu: Joseph Losey, Tony Richardson
Cinema of excess: Nicolas Roeg, Ken Russell
Debiutanci
Chronologia
Propozycje lektur
 
XXII. Rafał Syska, Kino greckie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych

1960-1966: W pełnym słońcu
 Królestwo Finos Films
 Ze wsi do miast
 Goście z zagranicy
 Łuski greckich wojen
 Wieczne powroty mitów
 Mistrz intymnych emocji
1967-1974: Zaćmienie
 Emigranci
 Pełna mobilizacja
 Turystyka seksualna
 Tele-tsunami
 Nowe kino greckie
 Pierwszy dojrzały film
1975-1980: We mgle, czyli lata
 Wojaże przez historię
 Epigoni i prorocy
 Epilog na stokach Akropolu
Chronologia
Propozycje lektur

XXIII. Kamila Żyto, Kino hiszpańskie w cieniu dyktatury Franco

Apertura w kraju Franco
Inżynierowie kinematograficznego cudu
Od Salamanki do Perpignan
Reformy w kinematografii
Realizm, neorealizm i czarny humor
Nowe Kino Hiszpańskie
Szkoła Barcelońska
Schyłek frankizmu i transformacja ustrojowa
Zmiany w kinematografii
Kino opozycji i historycznego rewizjonizmu
Światy wewnętrzne Carlosa Saury
Kino „trzeciej drogi” (Tercera Via)
Kino komercyjne
Nowa komedia hiszpańska, czyli comedia madrileňa
Chronologia
Propozycje lektur
 
XXIV. Sebastian Jagielski, Polska: Nie tylko Kino Moralnego Niepokoju

1962-1968: Pod znakiem Uchwały
 Anty-superprodukcje
 Kino gatunków
 Polska Nowa Fala
1969-1981: W stronę Kina Moralnego Niepokoju
 Kino Młodej Kultury
 Poetyka oniryczna
 Kino dziedzictwa
 Kino Moralnego Niepokoju
  Sezon „Solidarności”
Chronologia
Propozycje lektur
 
XXV. Grażyna Stachówna, Kino indyjskie

Bollywood – kino komercyjne
 Lata sześćdziesiąte
 Lata siedemdziesiąte
Kino autorskie – bengalska trójca
 Satyajit Ray
 Ritwik Ghatak
 Mrinal Sen
Nowe kino indyjskie
Chronologia
Propozycje lektur
 
XXVI. Marek Haltof, Australijska Nowa Fala

Australijski rząd a lokalny przemysł filmowy
Dekada lat sześćdziesiątych: Zwiastuny kina narodowego
Początek lat siedemdziesiątych: Twórcy zagraniczni w Australii
 Ocker films
Filmy historyczne – „gatunek AFC
 Peter Weir i Piknik pod Wiszącą Skałą
 Gallipoli i Sprawa Moranta
Kino autorskie: Paul Cox
Kino popularne
Problematyka społeczna
Aborygeni
Podsumowanie
Chronologia
Propozycje lektur

XXVII. Inne kinematografie

Afrykańskie kino postkolonialne – Katarzyna Zwolak i Tadeusz Lubelski
Chiny – Jacek Flig
Kanada – Joanna Rzońca
Iran – Elżbieta Wiącek
Izrael – Jakub Wydrzyński
Rumunia – Magdalena Bartczak

Indeks nazwisk (oprac. Krzysztof Siwoń)
Indeks filmów (oprac. Krzysztof Siwoń)
Noty o autorach

Współfinansowanie