PISMA WYBRANE STANISŁAWA CATA-MACKIEWICZA

"My Polacy, wychowani na kulcie beznadziejnych i tragicznych aktów rozpaczy mamy skrzywiony pogląd na kwestię wojny. Dla normalnego państwa 35-milionowego wojna to tylko instrument polityki narodowej. Wojna to nie harakiri szlachcica japońskiego, który zadowala swe uczucia zemsty za honor obrażony zabijając sam siebie. Wojna to nie demonstracja modlącego się tłumu, który z pieśnią na ustach szarżowany jest przez kozaków zaopatrzonych w białą i palną broń. Wojna się nie mierzy ilością bohaterskich zgonów, lecz ilością zwycięstw. Wojnę się zaczyna nie po to, by umierać, lecz po to, by wygrać."

Stanisław Cat-Mackiewicz

Broszury Mackiewicza to nie tylko pamiętnik czasu wojny widzianej oczyma wytrawnego komentatora politycznego, nie tylko świadectwo rozpaczliwej walki Wilnianina o uratowanie jego małej ojczyzny, i nie tylko ciężki akt oskarżenia pod adresem polityków polskich okresu drugiej wojny światowej – to również zapis bezlitosnej lekcji polityki, jaką nasz czołowy realista polityczny odebrał z rąk wrogów… i sojuszników Polski.  

Lekcji, którą swoją drogą wciąż mamy do odrobienia.

Jan Sadkiewicz

Spis treści

Jan Sadkiewicz

Cat-Mackiewicz znany i nieznany

Październik 1941. Fakty i dokumenty

Traktat polsko-sowiecki z 30 lipca 1941 roku 

Założenia ogólne 

Kilka dat ogólnie znanych 

Sojusznik naszego sojusznika 

Nie można tego nazwać ustępem wobec Polski 

Brak bilateralności 

Armia polska w Rosji, „hitlerowskim Niemcom” 

Amnestia 

Nota angielska 

Dwie interpretacje 

Rada Narodowa stara i nowa 

Dlaczegóżby nie? 

Odwaga cywilna a swoboda prasy 

Gdzież jest ten cenzor? 

Metody w dyskusji

Bierna i czynna rola w polityce 

Karta Atlantycka, a traktat polsko-sowiecki 

Dokument ostatni 

Stanisław Baliński, O Ziemi Nowogródzkiej 

Listopad 1941. Fakty i dokumenty

Aby chwilowo dogodzić 

Wynurzenia i przemówienia 

O demokracji w przeszłości i w przyszłości,  ale nigdy w teraźniejszości 

List byłego ambasadora 

Czemu  im się nie płaci 

Śp. Aleksander Prystor i Herman Lieberman 

Premier a wódz naczelny 

Prehistoria 

Konstytucja 17 marca 1921 roku 

Prawo obecnie obowiązujące 

Okólnik z 13 czerwca 1936 roku 

Stan obecny 

Konflikt obowiązków premiera i naczelnego wodza 

Inny przykład 

Zakończenie 

Kto nas uczy ideologii politycznej 

Notatki polemiczne 

„Wiadomości żydowskie” 

Korespondencja 

Grudzień 1941. Fakty i dokumenty

Treść 

Polacy w Rosji sowieckiej 

Wiadomości z Kraju 

Sytuacja już dojrzała 

O co gramy i czym gramy 

Nieogłoszona rezolucja

Do czego służy monopol rządowej prasy politycznej 

Niech wie prawica co wydaje lewica 

Dzień 11 listopada 

Uwagi o broszurze: Boje polskie 

Korespondencja 

Styczeń 1942. Fakty i dokumenty

Odpowiedzialność 

Niebezpieczeństwo 

Trzy mocarstwa a Polska 

Dysproporcje 

Padół płaczu 

Złe zabawy 

O Ryczywole zamilczeć wolę 

Pochwała Anglii i czego pisać a czego robić nie wolno 

Śp. Artur Potocki 

Korespondencja

Cała prawda

Cała prawda 

Struś kręci głową w piasku 

Groza położenia 

Na czym się opiera optymizm generała Sikorskiego 

Struś kręci głową w piasku 

Rola opozycji 

Tiań-Szań 

List generała Andersa 

Stronnictwo Narodowe 

Notatki polemiczne 

Humor na czasie 

Z powrotem do Ozonu 

Świat łaciński 

Lwów i Wilno

Zarzuty 

Wprowadzanie w błąd polskiej opinii publicznej 

Deklaracja rządu i exposé premiera 

II Rada Narodowa 

Policja p. Kota 

Kropla w morzu a limuzyna ekscelencji 

Polityka Józefa Becka 

Rozkaz nr 55 

O Marszałku, gdybyś ty żył 

Kropka nad i 

Czarnym atramentem

Złe wiadomości 

Co zaszło w Ameryce 

Nie przeszkadzamy, lecz pomagamy 

Podstawy prawne, których nie ma 

Zespolenie narodowców 

Kryzys propagandy 

Notatki polemiczne 

Czeskie grzeszki 

Cóż robić 

List ministra Stańczyka 

Cel najbliższy 

Cel najbliższy 

Propaganda 

W odpowiedzi panu Strońskiemu 

Tematy polityczne 

Poziom 

Renty inwalidzkie 

Łukasiewicz, Stroński, „Walka” 

Memoriał obywateli amerykańskich pochodzenia polskiego 

Niezamieszczone sprostowanie

Timeo Danaos et dona ferentes

Z angielskiego punktu widzenia 

Zafiksowanie wszelkich możliwości 

Oświadczenia generała Sikorskiego 

Zgranie exposé z rezolucją 

„Nowy Świat” a generał Sikorski 

Małe klapki bezpieczeństwa 

Przyjaciela poznaje się w biedzie.  „Etot nomier nie projdiot”

Trzylecie

Na zaułku milionerów 

Nieuzasadniony optymizm nie jest objawem patriotyzmu 

Optymizm u innych narodów 

Ostatnia przysługa Ojczyźnie 

Jeszcze o Wieniawie 

W Paryżu 

Konieczność jedności narodowej 

Rada Narodowa 

Klęska Francji 

Józef Retinger 

Przesilenie 

Zamach na wolność słowa 

Stosunek do Rosji sowieckiej 

Umowa z Czechami 

Osoby pochodzenia żydowskiego 

Układ z 30 lipca 1941 roku 

Rząd pozbawiony kontroli 

Stosunek do konstytucji 

Sposób obrony paktu 

Sprostowanie 

O Śląsk Cieszyński 

Od wydawcy

Indeks nazwisk

Od wydawcy

W latach 1941–1946 Mackiewicz opublikował ponad 40 broszur. Po kilkuletniej przerwie (przypadającej na okres, w którym redagował tygodnik „Lwów i Wilno”) ukazało się jeszcze kilka; ostatnia w roku 1956, na miesiąc przed powrotem Mackiewicza do kraju. 

Na potrzeby niniejszej edycji zostały one podzielone na pięć tomów. Pierwszy z nich, Trzylecie, obejmuje broszury wydane w latach 1941–1942, drugi, Albo-albo, te wydane w 1943, Nie! – broszury z 1944, Lady Makbet myje ręce – broszury z lat 1945–1946, wreszcie broszury z lat 1951–1956 opublikowane zostaną w tomie Od małego Bergu do wielkiego Bergu. 

Ze względów kompozycyjnych zdecydowano o wprowadzeniu dwóch wyjątków od zasad tego podziału. Zamykająca okres „oczekiwania” na wkroczenie Armii Czerwonej na teren Rzeczypospolitej broszura 4 stycznia 1944 roku została przesunięta do tomu Albo-albo, natomiast otwierającą nowy okres dziejów politycznych emigracji (po dymisji Stanisława Mikołajczyka i powołaniu gabinetu Tomasza Arciszewskiego) broszurę Nowy rząd z grudnia 1944 zamieszczamy jako pierwszą w tomie Lady Makbet myje ręce. 

Z różnych przyczyn trzy broszury nie zostaną opublikowane w ramach Pism wybranych Cata-Mackiewicza. Przede wszystkim zabraknie skonfiskowanej w całości przez rząd brytyjski w 1942 roku Sprawy Arleta, w której Mackiewicz poruszał między innymi kwestię polskich oficerów zaginionych w ZSRR. Zawartość tej broszury sam autor omawia w artykule Cenzura angielska a Katyń [„Dziennik Związkowy” (Detroit) 1952, nr 292].

Poza tym Mackiewicz w latach 1945–1946 wydał trzy broszury w języku angielskim, spośród których jedna,Nuremberg and After – znajdzie się w tomie Lady Makbet myje ręce. Pozostałe dwie: Britain and Poland in October 1945(Londyn 1945) oraz Lies, Trials, Atomic Bomb (wydana wspólnie z Frederickiem A. Voigtem i Stanisławem Strońskim, Bombay 1946), zawierają tłumaczenia tekstów zamieszczanych uprzednio w broszurach Lady Makbet myje ręce oraz List filozoficzny, w związku z czym zrezygnowano z ich powtarzania.

O publicystyce Cata-Mackiewicza w Radiu Wnet opowiada prof. Rafał Habielski

Patroni medialni